کمتر از ۲۴ ساعت پیش از سفر کردن به خاورمیانه و کره جنوبی برای دیدار با سرمایه‌گذاران، «کمال غفاریان» معروف به «کم غفاریان»(Kam Ghaffarian) چند ساعت خالی را در برنامه خود پیدا کرد تا به پرسش‌های خبرنگار فوربس پاسخ دهد. او کتش را درآورد و روی صندلی دفترش نشست که یک ساختمان چهارطبقه غیرقابل توصیف در حومه مریلند است. غفاریان گفت: شنیده‌ای که مردم به من «کم دیوانه» می‌گویند؟

این پرسش منصفانه‌ای محسوب می‌شود زیرا فهرست شرکت‌هایی که غفاریان تأسیس کرده، مانند صفحات یک رمان علمی-تخیلی است.

• شرکت «آکسیوم اسپیس»(Axiom Space) در حال ساخت اولین ایستگاه فضایی تجاری جهان با مشارکت ناساست و نسل بعدی لباس‌های فضایی فضانوردان را نیز طراحی می‌کند. غفاریان گفت: دفعه بعد که فضانوردان را در حال راه رفتن روی سطح ماه ببینید، آنها لباس فضایی آکسیوم اسپیس را به تن خواهند داشت.
• شرکت «اینتوئتیو ماشینز»(Intuitive Machines) فرودگرهای ماه را می‌سازد و در صورت خوب بودن شرایط آب و هوا، یکی از آنها را در ماه ژانویه به قطب جنوب ماه می‌فرستد. این یکی از چندین پرتابی محسوب می‌شود که قرار است راه مأموریت‌های تجاری را به ماه باز کند.
• شرکت «کوانتوم اسپیس»(Quantum Space) در حال ساخت یک اَبَرشاهراه فضایی است که به فضاپیماها کمک می‌کند تا سوخت‌گیری کنند و به سفر کردن در منطقه بین زمین و ماه بپردازند.
• شرکت «ایکس-انرژی»(X-Energy) در حال ساخت رآکتورهای هسته‌ای کوچک، پیشرفته و ضد ذوب است که می‌توانند انرژی همه چیز را از یک پایگاه نظامی دور افتاده گرفته تا کارخانه ۴۷۰۰ هکتاری مواد شیمیایی «داو»(Dow) در ساحل خلیج تگزاس تامین کنند.

شاید واقعا دیوانگی به نظر برسد اما به گفته غفاریان، همه کسب و کارها یک هدف مشترک دارند. وی افزود: ما باید یک گونه چندسیاره‌ای باشیم و بتوانیم به ستاره‌های دیگر برویم اما تا آن زمان، ما فقط یک خانه داریم. درست است؟ اگر بخواهم خلاصه بگویم، ما باید از خانه کنونی خود مراقبت کنیم و خانه جدیدی را نیز بیابیم.

صنعت فضایی تحت تسلط غول‌های بزرگ‌تری است که سرمایه خود را برای ساخت موشک‌ها، ماه‌نوردها، مریخ‌نوردها و وسایل نقلیه در مدار ریخته‌اند اما برخلاف «ایلان ماسک»(Elon Musk)، «جف بزوس»(Jeff Bezos) و «ریچارد برانسون»(Richard Branson)، غفاریان یک نمونه نادر از شخصی است که عمدتا به دلیل فعالیت‌های فضایی خود میلیاردر شده، نه شخصی که پس از به دست آوردن ثروت خود به این حوزه وارد شده است.

کلید این موفقیت چیست؟ غفاریان گفت: «فرهنگ، فرهنگ و فرهنگ» اما به گفته سازمان غیرانتفاعی «بنیاد فضا»(Space Foundation)، در یک تجارت ۵۴۶ میلیارد دلاری که هنوز توسط دولت آمریکا هدایت می‌شود، در واقع باید گفت قراردادها، قراردادها و قراردادها. «جی کلی سل»(J. Clay Sell) مدیرعامل ایکس-انرژی و معاون سابق «وزارت انرژی آمریکا» گفت: در به دست آوردن دلارهای دولت آمریکا براساس رقابت، هیچ‌کس بهتر از کم غفاریان نیست.

دولت آمریکا تنها بازیگر این صحنه نیست. غفاریان در حال حاضر فهرستی از مشتریان تجاری دارد؛ از جمله سیستم سلامت «سیدرز-ساینای»(Cedars-Sinai) برای پژوهش در مورد سلول‌های بنیادی در شرایط ریزگرانش، شرکت «جی.اچ.مام»(G.H. Mumm) برای طراحی حباب طعم‌دهنده مخصوص فضا و شرکت ژاپنی «میتسویی»(Mitsui) که با آکسیوم اسپیس نیز مشارکت دارد. دولت‌های خارجی مانند کانادا و عربستان سعودی نیز برای دسترسی به فضا هزینه پرداخت می‌کنند. آکسیوم اسپیس قبلا دو مأموریت موفق و کاملا خصوصی سرنشین‌دار به «ایستگاه فضایی بین‌المللی»(ISS) را با شرکت «اسپیس‌ایکس»(SpaceX) در آوریل ۲۰۲۲ و مه سال گذشته انجام داده است که ماموریت اول، سه فضانورد تجاری و ماموریت دوم، دو فضانورد سعودی را به ایستگاه فضایی فرستاد. این شرکت ادعا دارد که از ماه اوت، بیش از ۲.۲ میلیارد دلار را در قراردادهای مشتریان تضمین کرده است.

سرنوشت نهایی ما این است که نسل بشر، میان‌ستاره‌ای شود.این سابقه به غفاریان کمک کرده است تا سرمایه‌گذاران را جذب کند. آکسیوم اسپیس در ماه اوت، ۳۵۰ میلیون دلار دیگر را در یک برنامه تامین مالی به رهبری شرکت «الجزیره کپیتال»(Aljazira Capital) عربستان سعودی و شرکت داروسازی «بوریونگ»(Boryung) کره جنوبی جمع‌آوری کرد. در همان ماه، اینتوئتیو ماشینز از یک سرمایه‌گذاری خصوصی ۲۰ میلیون دلاری برخوردار شد و پس از اولین حضور دشوار خود به عنوان یک شرکت سهامی عام، منابع مالی خود را تقویت کرد. ایکس-انرژی که شرکت داو و شرکت سهامی خاص «ارس منیجمنت»(Ares Management) از سرمایه‌گذاران آن هستند، در ماه سپتامبر تقریبا ۱.۱ میلیارد دلار ارزش داشت. جدیدترین و کوچک‌ترین بخش از ثروت غفاریان، کوانتوم اسپیس است که در ماه دسامبر ۱۵ میلیون دلار جمع‌آوری کرد.

فوربس در مجموع، ثروت غفاریان را ۲.۲ میلیارد دلار تخمین می‌زند که بیشتر به لطف سهام او در استارت‌آپ‌های فضایی و هسته‌ای است. این مبلغ برای یک مهاجر ایرانی که در سال ۱۹۷۶ با گرفتن یک قرض ۲۰۰۰ دلاری از عمویش برای تحصیل در کالج واشنگتن دی‌سی به آمریکا رفت، بد نیست.

«کریس استات»(Chris Stott) بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت «لانستار دیتا هولدینگز»(Lonestar Data Holdings) که با اینتوئتیو ماشینز برای ذخیره داده‌های سطح ماه همکاری می‌کند، گفت: مردم در مورد بزوس، ماسک و برانسون فکر می‌کنند. آنها باید کم غفاریان را هم در این فهرست قرار دهند زیرا او به همان اندازه کار انجام می‌دهد. همچنین، او بسیار باهوش است زیرا از هر کاری که بزوس و ماسک انجام می‌دهند، استفاده می‌کند.

غفاریان در مقایسه با امثال ماسک و بزوس که میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری می‌کنند، ممکن است مانند یک سیارک در یک کهکشان بزرگ باشد اما او آنها را نه به عنوان رقیب، بلکه به عنوان شریک می‌بیند. غفاریان گفت: من برای ایلان و «گوئین شاتول»(Gwynne Shotwell) رئیس اسپیس‌ایکس، احترام زیادی قائل هستم. آنها دوستان فوق‌العاده‌ای هستند. جف بزوس هم همین طور.

غفاریان نیز مانند دیگر کارآفرینان فضایی شناخته‌شده، برنامه‌های بسیار جسورانه‌تری دارد. هدف او از ساخت فوری اولین ایستگاه فضایی تجاری و فرودگرهای ماه، کاهش دادن هزینه‌های ورود به فضا دقیقا به همان روشی است که موشک‌های قابل استفاده مجدد اسپیس‌ایکس، پرتاب مأموریت‌ها را ارزان‌تر، آسان‌تر و سریع‌تر کردند. به ایده ساخت فیلم «تام کروز»(Tom Cruise) در یک ایستگاه فضایی واقعی یا توسعه دارو در گرانش صفر فکر کنید که شرکت‌های غفاریان در تبدیل کردن هر دوی آنها به واقعیت کمک می‌کنند.

این تازه آغاز ماجراست. غفاریان در مورد هدف بلندمدت خود گفت: سرنوشت نهایی ما این است که نسل بشر، میان‌ستاره‌ای شود.

اولین گام در مدار پایین زمین، ساخت ایستگاه فضایی است. هدف بعدی، فرستادن فرودگرها به ماه و ساخت یک پایگاه انسانی روی آن خواهد بود. مرحله بعد، ساخت فناوری‌هایی است که می‌توانند به سیاراتی فراتر از منظومه شمسی ما بروند.

از اصفهان تا آمریکا

رویاهای غفاریان برای رفتن به بیرون از این دنیا، به دوران کودکی او در شهر باستانی اصفهان برمی‌گردند که دوست داشت در آنجا به ستاره‌ها خیره شود. شب ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹، غفاریان ۱۱ ساله در تلویزیون سیاه و سفید خانه همسایه، «نیل آرمسترانگ»(Neil Armstrong) و «باز آلدرین»(Buzz Aldrin) را تماشا کرد که به عنوان اولین انسان‌ها روی ماه قدم گذاشتند. غفاریان با یادآوری این خاطره گفت: واقعا یک لحظه دگرگون‌کننده بود و مرا ترغیب کرد که این همان کاری است که می‌خواهم انجام دهم.

آخرین ماموریت آمریکا به ماه در سال ۱۹۷۲ بود. چهار سال بعد، غفاریان با یک قرض ۲۰۰۰ دلاری از عمویش به واشنگتن دی‌سی رفت تا در «دانشگاه کاتولیک آمریکا»(CUA) تحصیل کند. او شب‌ها خودروها را در مرکز شهر پارک می‌کرد تا این بدهی را پرداخت کند و در عین حال، در رشته‌های علوم و مهندسی رایانه درس می‌خواند. غفاریان در سال ۱۹۸۰ فارغ‌التحصیل شد.

اولین شغل او در شرکت فناوری اطلاعات «کامپیوکر»(Compucare) مستقر در ویرجینیا بود و هم‌زمان تحصیلات خود را در رشته مهندسی الکترونیک و کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات ادامه می‌داد. اولین تلاش غفاریان در صنعت فضایی، در سال ۱۹۸۳ بود که در غول هوافضای «لاکهید»(Lockheed) کار کرد و پس از آن به شرکت «فورد ارواسپیس»(Ford Aerospace) وارد شد. او در آنجا به کار کردن روی قراردادهای ناسا و دولت فدرال آمریکا پرداخت.

در سال ۱۹۹۴ غفاریان به «هارولد استینگر»(Harold Stinger) که او را در لاکهید ملاقات کرده بود، برخورد کرد. این دو نفر، شرکتی به نام «استینگر غفاریان تکنولوژیز»(Stinger Ghaffarian Technologies) را با کمک یک برنامه فدرال تأسیس کردند که به کسب و کارهای متعلق به اقلیت‌ها کمک می‌کرد. اولین دفتر این شرکت، زیرزمین خانه غفاریان بود.

غفاریان گفت: ما تصمیم گرفتیم که شرکت خودمان را با همین کار تاسیس کنیم که اساسا تجارت پیمانکاری دولتی بود. من خانه را گرو گذاشتم و ۲۵۰ هزار دلار گرفتم و این گونه کار را آغاز کردیم.

تا سال ۲۰۰۶، استینگر غفاریان تکنولوژیز با قراردادهای ۱۰۰ میلیون دلاری برای ارائه خدمات مهندسی و پشتیبانی ماموریت، به بیستمین پیمانکار بزرگ ناسا تبدیل شد. غفاریان سه سال بعد، سهام استینگر را خرید. «کریس کویلتی»(Chris Quilty) موسس و یکی از مدیران شرکت «کویلتی اسپیس»(Quilty Space) که به تحقیقات در بازار فضایی می‌پردازد، گفت: او مهارت‌هایی را برای بستن قراردادهای دولتی دارد و از آنجا که این بازار ذاتا یک بازار دولتی است، این مهارت بسیار مهمی به شمار می‌رود.

مهارت دیگر غفاریان، توانایی او در ترغیب کردن نیروهای سابق ناسا برای پیوستن به او در بخش خصوصی است. شرکت‌های غفاریان، حداقل ۱۸ ستاره سابق ناسا را در خود جای داده‌اند که تجربه زیادی را به ارمغان می‌آورند و سرمایه‌گذاران را نیز متقاعد می‌کنند که می‌توانند در بازاری موفق شوند که در حال شلوغ شدن است. در سال ۲۰۱۳، غفاریان با «استفن آلتموس»(Stephen Altemus) معاون سابق «مرکز فضایی جانسون» ناسا که فرود آپولو روی ماه را هدایت کرده بود، برای راه‌اندازی اینتوئتیو ماشینز همکاری کرد. سه سال بعد، غفاریان «مایکل سافردینی»(Michael Suffredini) که به مدت یک دهه مدیریت برنامه ایستگاه فضایی بین‌المللی را بر عهده داشت، متقاعد کرد تا در تأسیس کردن آکسیوم اسپیس به او بپیوندد.

سافردینی درباره تماس تلفنی خود با غفاریان بلافاصله پس از خروج از ناسا گفت: با او تماس گرفتم و گفتم: «کم، تنها کاری که می‌دانم این است که یک ایستگاه فضایی را بسازم و راه‌اندازی کنم.» او پاسخ داد: «بسیار خوب، اجازه بده در مورد آن فکر کنم.» روز بعد تماس گرفت و گفت: «بیا یک ایستگاه فضایی بسازیم.»

«کرت شرر»(Kurt Scherer) شریک مدیریتی در شرکت سرمایه‌گذاری «سی۵ کپیتال»(C۵ Capital) مستقر در واشنگتن که هم در آکسیوم اسپیس و هم در ایکس-انرژی سرمایه‌گذاری کرده است، گفت: این مهم‌ترین مؤلفه است و به وضوح یک مزیت رقابتی به شمار می‌رود.

سابقه غفاریان در برنده شدن قراردادها از ناسا که ادعا می‌کند استینگر غفاریان تکنولوژیز نسبت برد ۸۰ درصد را در مقایسه با میانگین زیر ۵۰ درصد داشته است، به آکسیوم اسپیس و اینتوئتیو ماشینز کمک کرد تا در مناقصه‌های اصلی حوزه‌های گوناگون از لباس‌های فضایی گرفته تا برنامه تجاری ماه موفق شوند. وی افزود: این توانایی در مناقصه قراردادها و موفقیت در آنها، سلاح مخفی ماست.

حتی ایکس-انرژی نیز در فضا فعال است. این شرکت سال گذشته به طور مشترک با اینتوئتیو ماشینز، قراردادی به ارزش پنج میلیون دلار برنده شد که به منظور سرمایه‌گذاری از سوی ناسا و وزارت انرژی آمریکا در طراحی یک رآکتور هسته‌ای قابل حمل برای سطح ماه بود.

همه این پروژه‌ها به سرمایه‌گذاری نیاز دارند. به همین دلیل است که غفاریان، شرکت استینگر غفاریان تکنولوژیز را در سال ۲۰۱۸ به قیمت ۳۵۵ میلیون دلار به شرکت «کی‌بی‌آر»(KBR) فروخت و پول آن را نقدا گرفت تا سایر سرمایه‌گذاری‌هایش را جلو ببرد. او با اشاره به شرکت‌های آکسیوم اسپیس، اینتوئتیو ماشینز و ایکس-انرژی گفت: مواقعی وجود دارد که فکر می‌کنم شاید نباید آن را می‌فروختم زیرا استینگر غفاریان تکنولوژیز یک تجارت باورنکردنی جریان نقدی بود اما این‌ها شرکت‌های فناوری هستند و باید پول زیادی در آنها ریخته شود.

سرمایه‌گذاری در فضا رو به افزایش است و غفاریان موفق شد سرمایه‌گذاران را تحت تأثیر قرار دهد تا سرمایه‌های مورد نیاز او را برای راه‌اندازی این مشاغل تامین کنند. «داکین اسلوس»(Dakin Sloss) موسس و شریک عمومی شرکت «پرایم موورز لب»(Prime Movers Lab) که هم در آکسیوم اسپیس و هم در کوانتوم اسپیس سرمایه‌گذاری کرده است، گفت: کم یکی از معدود افرادی است که توانایی دیدن آینده‌ای بزرگ، جسورانه و بلندپروازانه را دارد و می‌تواند افراد زیادی را ترغیب کند تا به این چشم‌انداز باور داشته باشند.

غفاریان می‌گوید، وقتی از ۱۰، ۱۵ یا ۲۰ سال آینده صحبت می‌کنید، امید من این است که ما یک شهر فضایی داشته باشیم.بازارهای عمومی به اندازه حامیان خصوصی مهربان نبوده‌اند. ایکس-انرژی یک ماه پس از بازنگری ارزش خود، به قرارداد ترکیب تجاری با ارس منیجمنت خاتمه داد. سهام شرکت اینتوئتیو ماشینز از زمان آغاز کار در بازار سهام، ۷۰ درصد کاهش یافته است زیرا سرمایه‌گذاران به تاخیر این شرکت در اولین پرتاب قمری پی بردند. این پرتاب که ابتدا برای نوامبر برنامه‌ریزی شده بود، به دلیل ازدحام سکوپ پرتاب در «پایگاه فضایی کیپ کاناورال» تا ژانویه به تعویق افتاد. یک شرکت آمریکایی دیگر به نام «استروبوتیک»(Astrobotic)، کاوشگر مخصوص به خود را دارد که انتظار می‌رود در شب کریسمس به فضا پرتاب شود و غفاریان را شکست دهد.

رقابت در سراسر جهان شدید است. در صنعت هسته‌ای، شرکت «تراپاور»(TerraPower) بیل گیتس که در حال ساخت یک رآکتور آزمایشی بزرگ‌تر از رآکتور ایکس-انرژی است، هم‌زمان با شرکت غفاریان در سال ۲۰۲۰ برنده قرارداد وزارت انرژی آمریکا شد. در قلمرو ایستگاه‌های فضایی، آکسیوم اسپیس باید با شرکت‌های «بلو اوریجین»(Blue Origin) و «سیرا اسپیس»(Sierra Space) جف بزوس و غول‌های صنعت شامل «لاکهید مارتین»(Lockheed Martin) و «نورثروپ گرومن»(Northrop Grumman) رقابت کند که با هلدینگ «وویجر اسپیس»(Voyager Space) مستقر در دنور و استارت‌آپ‌هایی مانند «وست»(Vast) متعلق به «جد مک‌کالب»(Jed McCaleb) میلیاردر ارز دیجیتال همکاری دارند. علاوه بر استروبوتیک و بلو اوریجین، استارت‌آپ ژاپنی «آی‌اسپیس»(iSpace) در حال برنامه‌ریزی کردن برای دومین ماموریت به ماه در سال ۲۰۲۴ است که اولین فرودگر آن در آوریل گذشته به دلیل نقص نرم‌افزاری به سطح ماه برخورد کرد.

غفاریان نگران نیست و آینده‌ای را تصور می‌کند که در آن کسب‌وکار کافی برای ساخت چندین رآکتور هسته‌ای کوچک، ایستگاه‌های فضایی و شرکت‌هایی که محموله‌ها را به ماه می‌برند، وجود داشته باشد. غفاریان گفت: «رقابت سالم است و شما را خلاق‌تر و نوآورتر می‌کند.» سرمایه‌گذاران او موافق هستند. شرر گفت: «ما می‌خواهیم رقبا را تشویق کنیم زیرا این یک بازار رو به رشد خواهد بود.»

بلندپروازانه‌ترین پروژه غفاریان، «موسسه لیمیتد اسپیس»(Limitless Space Institute) است؛ یک موسسه غیرانتفاعی که غفاریان گفت زمانی که در خانه و در حال مدیتیشن و فکر کردن در مورد کیهان بوده، به آن دست یافته است. وی افزود: «آنچه من را به حرکت در می‌آورد، معنویت و اعتماد به خداست.» این مؤسسه مستقر در هیوستون که توسط نیروهای سابق ناسا اداره می‌شود، با مدارس و دانشگاه‌ها همکاری می‌کند و به تامین مالی پژوهش‌ها در زمینه فناوری‌هایی می‌پردازد که روزی می‌توانند سفرهای میان‌ستاره‌ای را محقق سازند. از جمله این فناوری‌ها می‌توان فضاپیمای مبتنی بر نیروی هم‌جوشی را نام برد که از لحاظ نظری امکان‌پذیر است اما دور از واقعیت به نظر می‌رسد و همچنین تارهای فضایی که هنوز کاملا مفهومی هستند.

اگر این موارد روزی محقق شوند، غفاریان در آن زمان احتمالا زنده نخواهد بود اما او یک آینده کوتاه‌مدت را تصور می‌کند که در آن انسان‌ها به طور تمام‌وقت در ایستگاه‌های فضایی و قمری ساکن هستند. گام بعدی در این چشم‌انداز، پرتاب ماموریت شرکت اینتوئتیو ماشینز به ماه در ژانویه است. ماموریت سرنشین‌دار بعدی متعلق به شرکت آکسیوم اسپیس خواهد بود که برای اوایل سال آینده برنامه‌ریزی شده است. انتظار می‌رود اولین بخش از ایستگاه فضایی جدید در سال ۲۰۲۶ به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل شود و آکسیوم اسپیس تنها شرکتی خواهد بود که می‌تواند ماژول‌های خود را به آن متصل کند. کل ساختار ایستگاه فضایی جدید تا سال ۲۰۳۱ و زمانی که ایستگاه فضایی بین‌المللی بازنشسته شود، آماده و راه‌اندازی خواهد شد.

غفاریان گفت: وقتی از ۱۰، ۱۵ یا ۲۰ سال آینده صحبت می‌کنید، امید من این است که ما یک شهر فضایی داشته باشیم؛ جایی که مردم در واقع بتوانند به آن بروند و در آن زندگی کنند. شهر فضایی یک محیط بسیار خوب برای اکتشافات فضایی بیشتر انسان خواهد بود.

از نظر غفاریان، انگیزه او از ساخت ایستگاه فضایی و فرودگرهای قمری هرگز فقط ثروتمند شدن نبود؛ حتی اگر سرمایه‌گذاری در آنها به ثروتمند شدن او کمک کرده باشد. او با تأمل در مورد زمانی که اولین تجارت خود را فروخت، گفت: من نمی‌خواستم ثروتمندترین مرد گورستان باشم و در زندگی فقط به دنبال کسب درآمد بیشتر باشم، بلکه می‌خواستم زندگی‌ام بیشتر پیرامون ایجاد تغییر در جهان به سمت بهتر شدن باشد.(به نقل از ایسنا)

سید سلمان سید افقهی در نشست با برگزیدگان المپیادهای علمی، گفت: بنیاد ملی نخبگان طی سال‌های گذشته مسیر پرفراز و نشیبی را در خدمت رسانی به جامعه نخبگانی طی کرده است و وضع موجود ثمره و حاصل این دوران آزمون و خطا است.

وی افزود: در این مدت در قالب طرح‌ها و شیوه‌نامه‌های متعدد، انواع حمایت‌ها به جامعه نخبگانی اعطا شد اما در نهایت درک عمومی مورد انتظار از فضای نخبگانی رخ نداده است که این موضوع خود نیازمند آسیب شناسی و بررسی دقیق است و در همین راستا در این دوره بنیاد نخبگان قصد دارد برنامه‌های مختلف را تجمیع و به جای طرح‌های متکثر و پراکنده مسیری پیوسته ترسیم کند.

سید افقهی با بیان اینکه مسیر فرد در نخبگی باید مثل مسیر فرد در دانشگاه پیوسته باشد، یادآور شد: بنیاد ملی نخبگان باید به محلی برای تجمیع تجربیات و اشتراک آنها با نخبگان تبدیل شود تا افراد مبتنی بر استعداد و علاقه‌مندی و صدالبته نیاز کشور در مسیر نخبگانی حرکت کنند. بنیاد ملی نخبگان یک نهاد تسهیلگر است که باید با همکاری دیگر دستگاه‌ها حمایت‌های لازم را به جامعه نخبگانی ارائه دهد گرچه در این حمایت‌ها تسهیلات مالی نیز قرار دارند اما هر تسهیلی باید ابزاری برای رسیدن فرد به نخبگی باشد.

قائم مقام بنیاد ملی نخبگان با اشاره به اینکه مدیران قبلی زحمت بسیاری در حوزه نخبگان کشیدند اما غفلت از پیوستگی مسیر آسیب‌زا بود، گفت: فرد باید طبق پرونده نخبگی پایش شود تا به پویایی برسد. باید دانست مسیر نخبگی کاملاً پویاست و فرد باید روز به روز به اثربخشی نزدیک‌تر شود. در این مسیر بنیاد ملی نخبگان نیز باید حامی فرد نخبه باشد. طرح‌های قبلی بنیاد ملی نخبگان همچنان اجرا خواهند شد اما این بار در یک مسیر مشخص و متناسب با لایه نخبگانی فرد و میزان اثرگذاری.

وی با بیان اینکه نخبه پروری و نقش آفرینی در چرخه نخبه پروری یکی از وظایف اصلی نخبگان است، خاطرنشان کرد: نخبگان نه تنها در تدوین برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان، بلکه در بخش‌های مختلف دولت نیز باید پیشنهادات عملیاتی و راهکارهای اجرایی برای برون‌رفت از مشکلات داشته باشند؛ برای نیل به این هدف نخبه باید در میدان حضور داشته باشد و مشکلات و مسائل را کف میدان حل کند. به عنوان نمونه، امروز کشور در بخش اقتصادی در نظام بانکی مشکلات متعدد دارد. از طرفی با مسئله تورم نیز دست و پنجه نرم می‌کند. این قبیل مشکلات همه باید در میدان عمل توسط نخبگان حل شود.

قائم مقام بنیاد ملی نخبگان گفت: قشر نخبگان باید علاوه بر تحلیل، در ارائه راهکارهای عملی نیز موفق عمل باشند، چون مشکلات و مسائلی را در میدان عمل می‌بینند که در هیچ کتابی نوشته نشده و هرگز با آنها مواجه نشده‌اند.

سید افقهی با بیان اینکه میدان عمل اثربخشی نخبگان آزمایشگاه، تولید، صنعت و بخش‌های دیگر جامعه است، تاکید کرد: بنیاد ملی نخبگان تلاش دارد افراد با تجربه در حوزه‌های عملیاتی را به شبکه نخبگان متصل کند تا با اشتراک تجربیات و اندوخته‌های آنان نخبگان بتوانند با دید بهتری با مسائل کشور مواجه شوند.

وی یادآور شد: موضوع مهاجرت نخبگان تنها زمانی حل می‌شود که هم نخبه احساس مسئولیت کند و هم حاکمیت زمینه را برای فعالیت او فراهم کند. همچنین باید شرایطی فراهم شود که نخبگان بومی بتوانند با نخبگان جهان ارتباط بگیرند و معتقدیم این مهم سبب رشد فضای نخبگانی می‌شود به شرطی که این ارتباط در نهایت در کشور اثربخش باشد.

سید افقهی با بیان اینکه بنیاد ملی نخبگان خانه نخبگان است، گفت: در فضای کنونی هم بنیاد ملی نخبگان هم معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و هم عموم جامعه دغدغه نخبگانی دارد. از طرفی بنیاد ملی نخبگان جایگاه  خوبی در حاکمیت دارد که می‌تواند از آن برای بهبود فضای کنونی بهره ببرد؛ این یعنی فرصتی مغتنم که باید از آن به بهترین نحو استفاده کرد.

 قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در پایان از برنامه برگزاری اردوهای علمی و صنعتی با حضور نخبگان خبر داد و یادآور شد: در این اردوها ضمن ارائه برنامه‌های مختلف بنیاد ملی نخبگان و شرح تفصیلی رویکردها و سیاست‌های این بنیاد در دور جدید تلاش می‌شود تعامل مناسبی در جامعه نخبگانی و نظام نخبگانی ایجاد شود.(به نقل از ایسنا)

دکتر ابوالفضل باقری‌فرد در آیین افتتاحیه نخستین همایش ملی فناوری‌های نوین در آموزش پزشکی،  همایش شیخ‌الرئیس که صبح امروز، چهارشنبه یکم آذر ماه در دانشگاه علوم‌پزشکی ایران برگزار شد، اظهار کرد: آموزش پزشکی کشور را باید جزو دستاوردهای بزرگ انقلاب اسلامی به حساب آورد. پیش از انقلاب اسلامی، لیسانسه‌های پزشکی کشورهایی مانند فیلیپین و پاکستان برای درمان بیماران به کشور آمده بودند. اما در حال حاضر، شرایط تغییر کرده پس به نحوی که است به نحوی که دانشجویان این کشورها برای تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی به ایران سفر می‌کنند.

وی درباره وضعیت دانشجویان بین‌الملل شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی گفت: دانشجویان بین‌الملل از ۳۲ کشور جهان در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی مشغول به تحصیل هستند. کیفیت آموزش علوم پزشکی ما به حدی رسیده است که دانشجویان سایر کشورها متقاضی تحصیل در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی هستند و این یک افتخار است.

معاون آموزشی وزارت بهداشت ادامه داد: این موفقیت‌ها حاصل شده اما باید برای ارتقاء بیشتر آموزش علوم پزشکی تلاش کنیم.

دکتر باقری‌فرد با بیان اینکه موفقیت‌های وزارت بهداشت محدود به عرصه آموزش نمی‌شود و در عرصه درمان نیز موفقیت‌های بسیاری حاصل شده است، افزود: در گذشته، شاهد صف‌های طویل پشت درب‌های «کمیسیون اعزام به خارج» بودیم. این کمیسیون‌ها وضعیت بیماران را به منظور اعزام به خارج از کشور برای درمان بررسی می‌کردند؛ نه تنها دیگر چنین کمیسیونی وجود ندارد بلکه بسیاری از کشورهای منطقه و سایر مناطق جهان برای درمان و تشخیص بیماری‌ها به ایران سفر می‌کنند. 

وی با بیان اینکه معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برنامه‌های بسیاری در دست دارد، اظهار کرد: اجرای برنامه «عدالت، تعالی و بهره‌وری» یکی از برنامه‌های متعدد معاونت آموزشی وزارت بهداشت است که به‌کارگیری تکنولوژی‌ها در عرصه آموزش در این برنامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

معاون آموزشی وزارت بهداشت درباره اهمیت آموزش چهره به چهره گفت: به کار گرفتن فناوری می‌تواند به عرصه آموزش کمک کند اما نمی‌تواند جایگزین آموزش چهره به چهره شود. سیستم آموزش پزشکی در تمام دنیا به صورت «شاگرد معلمی» است؛ بازهم تاکید می‌کنم که فناوری‌های آموزشی نمی‌توانند جایگزین آموزش چهره به چهره در آموزش پزشکی شوند. 

دکتر باقری‌فرد ادامه داد: ما در عرصه به‌کارگیری فناوری در آموزش نباید دچار تجهیزات‌زدگی شویم.

معاون آموزشی وزارت بهداشت درباره وضعیت برخورداری دانشگاه‌های علوم‌پزشکی از فناوری‌های آموزشی گفت: ۷۰ درصد از شبیه‌سازهای آموزشی در کشور بومی‌سازی شده‌اند و این موضوع در شهرهای کوچکی مانند سقز، بروجرد و بروجن قابل مشاهده است. دانشگاه علوم‌پزشکی ایران به بیمارستان مجازی مجهز است و شبیه‌سازها، واقعیت افزوده و بیمار مجازی در دانشگاه‌ها به کار گرفته می‌شود. 

دکتر باقری‌فرد با بیان اینکه به کارگرفتن فناوری‌های نوین در عرصه آموزش تنها موضوع مهم این عرصه نیست، افزود: چگونگی به‌کارگیری فناوری‌های نوین در آموزش علوم پزشکی نیز اهمیت دارد و باید آموزش داده شود. اگر چگونگی آموزش به کارگرفتن فناوری‌های نوین در کوریکولوم‌های آموزشی لحاظ نشود به‌کارگیری فناوری‌های نوین در عرصه آموزش بی‌تاثیر است.

معاون آموزشی وزارت بهداشت با بیان اینکه همایش‌های متعددی در حوزه آموزش علوم پزشکی برگزار می‌شود، گفت: نخستین همایش ملی فناوری‌های نوین در آموزش پزشکی با عنوان همایش شیخ‌الرئیس با تمرکز بر کارگیری فناوری‌های نوین در عرصه آموزش در حال برگزاری است. در نظر داریم که کنگره به‌کارگیری تکنولوژی در عرصه آموزش را به صورت سالیانه برگزار کنیم.

وی ادامه داد: بیش از ۲۰۰ طرح به همایش شیخ‌الرئیس ارسال شده‌اند و طرح‌های برتر معرفی می‌شوند. من از مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش علوم‌پزشکی (نصر) می‌خواهم که بر موضوع به‌کارگیری فناوری‌ها در عرصه آموزش متمرکز شود که تا پایان دولت سیزدهم بتوانیم نقشه راه این موضوع را ترسیم کنیم و پس از تیین نقشه راه در مسیر بومی‌سازی این فناوری‌ها گام برداریم؛ همانطور که ۷۰ درصد شبیه‌سازهای آموزشی را بومی‌سازی کرده‌ایم.
دکتر باقری‌فرد خطاب به مرکز نصر گفت: من از شما می‌خواهم که در ارتباط با حوزه به‌کارگیری فناوری در عرصه آموزش علوم پزشکی نه تنها در سطح کشور بلکه در عرصه بین‌المللی هم متمرکز شوید. 

وی درباره ضرورت اثربخشی همایش‌ها گفت: گاهی محدود به همایش‌ها می‌شویم و فقط نسبت به ادوار برگزاری یک همایش افتخار می‌کنیم. برگزاری همایش‌هایی از جنس همایش شیخ‌الرئیس باید منجر به تولید محصول شود. امیدوارم که مرکز نصر در دوره بعدی همایش شیخ‌الرئیس، گزارشی از وضعیت کارهای پژوهشی، شبیه‌سازها و فناوری‌ها ارائه دهد تا شاهد رشد و شکوفایی دانشگاه‌ها باشیم.

توسعه کمی و کیفی آموزش علوم‌پزشکی در کشور بیش از پیش احساس می‌شود

در ادامه این مراسم دکتر رضا شیرین‌بدو دبیر علمی همایش فناوری‌های نوین آموزش پزشکی در سخنانی اظهار کرد: حدود ۱۸ ماه پیش، ایده برگزاری همایش شیخ‌الرئیس در جلسات مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش علوم پزشکی ارائه شد. پس از ارائه ایده اولیه، در نظر گرفتیم که همایش ملی فناوری‌های نوین در آموزش علوم پزشکی را برگزار کنیم. 

دبیر علمی همایش فناوری‌های نوین آموزش پزشکی ادامه داد: همایش شیخ‌الرئیس با هدف «گفتمان‌سازی فناوری در عرصه آموزش» و تشویق و آشنایی جوانان با تکنولوژی در عصر فناوری» برگزار می‌شود. در نظر داشتیم که این همایش را در یک فضای کوچک‌تر برگزار کنیم اما بنا به نظر معاونت آموزشی وزارت بهداشت که ریاست همایش شیخ‌الرئیس را بر عهده دارد، گرفتیم که این همایش را در سالن همایش‌های رازی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران و در یک اشل بزرگ‌تر برگزار کنیم.

وی درباره هدف برگزاری همایش شیخ‌الرئیس گفت: هدف از برگزاری این همایش این است  که چگونه بر مبنای شرایط کشور می‌توانیم فناوری در عرصه آموزش را به‌کار گیریم. تحقق به‌کارگیری فناوری در عرصه آموزش مستلزم حمایت از طرح‌ها، فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان است.

دکتر شروین‌بدو با بیان اینکه توسعه کمی و کیفی آموزش علوم‌پزشکی در کشور بیش از پیش احساس می‌شود، افزود: به‌کارگیری فناوری در عرصه آموزش به توسعه کمی و کیفی آموزشی کمک می‌کند. همایش شیخ‌الرئیس از امروز،  یکم آذر ماه آغاز به کار می‌کند و سوم آذر ماه به پایان می‌رسد. اساتید، دانشجویان،فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان که در عرصه به‌کارگیری فناوری در آموزش می‌توانند نقش‌آفرینی کنند در این همایش حضور دارند. 

دبیر علمی همایش شیخ‌الرئیس گفت: ۴ پنل تخصصی طی ۳ روز برگزار می‌شود. این پنل‌ها «گفتمان‌سازی و کاربرد فناوری همگرا در آموزش پزشکی»، «ادغام فناوری در برنامه‌های آموزشی و سرفصل‌های درسی»، «فناوری نوین و چالش‌ها» و «فناوری نوین در نظام آموزش سلامت» است. 

وی با اشاره به جایگاه دانشجویان در همایش شیخ‌الرئیس گفت: برنامه دانشجویان از ۲ روز گذشته در مرکز طبی کودکان آغازشده است. دانشجویان و استارت‌آپ‌های دانشجویی به ارائه طرح‌های خود پرداخته‌اند. 

دکتر شروین‌بدو گفت: طرح‌های متعددی به همایش شیخ‌الرئیس ارسال شده‌اند. اگرچه مجال معرفی تمام طرح‌ها در زمان برگزاری همایش وجود ندارد اما باید بگویم که تمام طرح‌های دریافتی ارزشمند هستند.

دبیر علمی همایش فناوری‌های نوین آموزش پزشکی در پایان خاطرنشان کرد: ۹۰۰ نفر در این همایش ثبت‌نام کرده‌اند. ارائه محصولات فناورانه و تجارب برتر از دیگر برنامه‌های همایش شیخ‌الرئیس به حساب می‌آید. (به نقل از ایسنا)

دکتر علی شمسی پور در نشست خبری با خبرنگاران که امروز در ساختمان مرکزی وزارت علوم برگزار شد، به علت تغییر و جابجایی انتصابات روسای دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: تغییرات روسای دانشگاه‌ها طبیعی است چرا که وقتی دولتی تغییر می‌کند انتظار می‌رود مدیران آن دولت نیز همسو با رای مردم تغییر کنند، بنابراین انتصابات و تغییرات طبیعی است. دولت بعد هم برای خودش تغییراتی را خواهد داشت و طبیعت حکومت داری همین است.

وی ادامه داد: در مجموعه انتصابات دانشگاه‌ها ما در وزارت علوم نقش نظارتی داریم و کمیته انتصابات ما به همراه حراست، معاونت‌ها، بازرسی و غیره فعالیت روسای دانشگاه را رصد می‌کنند. نهایتا در جمع‌بندی، شخص وزیر براساس گزارش‌ها در مورد جابه‌جایی‌ها تصمیم می‌گیرند.

شمسی‌پور تاکید کرد: از بین  ۸ دانشگاه در تهران که وزیر برای روسای آنها در این دوره حکم زدند، رییس دانشگاه الزهرا  پس از حدود یک سال، دانشگاه خواجه نصیر طوسی پس از یک سال و نیم، رئیس دانشگاه صنعتی شریف پس از دو سال و رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر هم پس از دوسال تغییر کردند. بنابراین تضمینی وجود ندارد که فردی که منصوب می شود تا آخر در این مسئولیت بماند.

سخنگوی وزارت علوم افزود، گاهی برخی روسا استعفا می‌دهند پس برخی تغییرات ناشی از استعفای خود فرد است یا اینکه نتوانسته از نظر مدیریتی رضایت مدیر بالادست خود را جلب کند. به کلی ثبات خوبی در مدیریت وجود دارد در عین حال نیز روسا می‌دانند اگر چارچوب های مدیریتی را رعایت نکنند، تغییر می‌کنند.

زندگی خیلی از اساتید در شأن آنها نیست

وی در ادامه به وضعیت  مهاجرت اساتید دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: اگر نگاهی به روند مهاجرت در کشور بیندازیم، خواهیم دید که هم ورودی داریم هم خروجی. اما نگرانی وقتی ایجاد می‌شود که نیروی ماهر، توانمند و علمی کشور برود و ما مهاجرت معکوس نداشته‌ایم.

شمسی پور همچنین تصریح کرد: قبول دارم ما دانشجویانی را تربیت می‌کنیم که پس از فارغ التحصیلی مهاجرت می‌کنند و این موضوع قابل کتمان نیست. این موضوع در مورد اساتید نیز صدق می‌کند.

به گفته سخنگوی وزارت علوم؛ در چند سال اخیر اتفاقاتی افتاد که اساتید حس کردند حداقل حقوق مادی آنها رعایت نشده لذا مهاجرت کردند. اما ما در وزارت علوم برای اساتید نواستخدام گرنت خوب چند ده میلیونی درنظر گرفتیم و به اساتید یک و دو درصد برتر نیز گرنت بیشتری اعطا شد. ضمن اینکه تلاش داریم تجهیزات و کمبودها هم تامین شود.

مدیرکل حوزه وزارتی وزارت علوم تاکید کرد: واقعیت این است که خیلی از اساتید زندگی دارند که شاید در شأن آنها نیست. باید شأن مادی و معنوی اساتید رعایت شود. اگر استاد بداند از حرفی که می‌زند و از دانش او استفاده می‌شود و شئونات او رعایت می‌شود مهاجرت نمی‌کند.

وی با بیان اینکه  یکی از مهم‌ترین دستاوردهای وزارت علوم در این دوره، تکمیل زنجیره تولید ایده تا تولید علم و تولید ثروت و قدرت از علم است، گفت: بخش‌های اولیه این زنجیره کامل شده ولی بخش‌های نهایی مغفول مانده و کامل نشده که معاونت فناوری با این دلیل تأسیس شد.

سخنگوی وزارت علوم با اشاره به دستاوردهای معاونت فناوری در دو سال گذشته تاکید کرد: زنجیره تولید و مصرف علم در جایگاه مناسب و ثروت آفرینی از آن در جهت حل مشکلات جامعه، در برخی حوزه‌ها مانند حوزه دفاعی تکمیل شده بود.

وی ادامه داد:  این امر باعث شده قدرت بازآفرینی و قدرت امنیت داشته باشیم، یا دستاورها در حوزه هسته‌ای باعث تولید قدرت شد و این موضوع در مذاکرات نیز محسوس بود.

شمسی پور همچنین خاطر نشان کرد: بعضی مسائل در حوزه‌های مختلف فرهنگ نیست ولی تبدیل به فرهنگ می‌شود، مانند مقاله نویسی برای استادان که خوب است ولی باید به فناوری و تولید ثروت هم توجه داشت.

وی افزد: بنابراین بخشی از این موضوع فرهنگی است. باید ریل گذاری ها را عوض کرد. مانند آئین نامه ارتقا که بعد از بازبینی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تقدیم شده و آئین نامه پایه‌های تشویقی ماده ۵۳ برای استادان هم که ابِلاغ شد، توجه ویژه ای به موضوع فناوری دارد. بنابراین وزارت علوم هم از جهت ریل گذاری و هم از جهت قانونی به سمت تکمیل زنجیره فناوری پیش می‌رود.

به گفته وی، ایران در رتبه نوآوری امسال ۵۳ است، درحالی که سال ۱۴۰۰ رتبه ۶۰ را داشت‌. فروش شرکت‌های مستقر در پارک‌ها با ۷۸ درصد افزایش از ۱۹۶ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ به ۳۵۰ میلیارد ریال در ۱۴۰۱ رسیده است‌. تعداد واحدهای فناور از ۱۰ هزار به ۱۲ هزار، تعداد فناوران شاغل با ۵۰ درصد رشد از ۷۶ هزار به ۱۱۴ هزار، تعداد شرکت‌های دانش بنیان مستقر در پارک‌ها از ۱۵۰۰ به ۲۱۰۰ رسیده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر، همچنین صادرات دانش بنیان توسط پارک‌ها و مراکز رشد از ۸۰ میلیون دلار به ۱۸۲ میلیون دلار، تعداد پارک‌های علم و فناوری از ۴۹ پارک به ۵۹ پارک، مراکز رشد علم و فناوری از ۲۰۰ مرکز در ۱۴۰۰ به ۲۱۴ مرکز و تعداد پردیس‌های علم و فناور از ۲ پردیس به ۲۲ پردیس رسیده است و پارک علم و فناوری بین المللیجمهوری اسلامی در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران تأسیس شده است.

شمسی پور با بیان اینکه تمرکز وزارت علوم فقط بر تولید علم به شکل مقاله نیست؛ گفت: بر اساس توافق با وزارت صنعت پارک‌های علم و فناوری که محصولات دانش بنیان دارند و برای صنایع کشور مفید است، خرید محصولات آنها توسط وزارت صمت تضمین می‌شود.

وی در ادامه با بیان اینکه فضای پرشور و شوق روز دانشجو با انتخابات مجلس شورای اسلامی پیوند خواهد خورد، گفت: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای وزارت علوم در این دوره، تکمیل زنجیره تولید ایده تا تولید علم و تولید ثروت و قدرت از علم است. بخش‌های اولیه کامل شده ولی بخش‌های نهایی مغفول مانده و کامل نشده که معاونت فناوری با این دلیل تأسیس شد.

قوانین گفت و گو و مناظره در دانشگاه سهل گیرانه است

این استاد دانشگاه همچنین به برگزاری اولین دوره طرح تعالی منش استادی برای نو استادان توسط معاونت فرهنگی اشاره کرد و گفت: انتقال تجربیات استادان در این دوره صورت گرفت و با توجه به رویدادهای سال ۱۴۰۱ گفت و گو و مناظره در دانشگاه‌ها سخت شد؛ ولی با گذشت یک سال از این فتنه، از معاونت‌های فرهنگی خواسته شد برای برقراری گفت و گو تلاش کنند و زمینه فراهم شود تا دانشجویان از گروه‌های مختلف بیشتر با هم حرف بزنند و کنشگری سیاسی در دانشگاه تمرین شود.

شمسی پور با بیان اینکه قوانین گفت و گو و مناظره در دانشگاه سهل گیرانه است، گفت: اگر دانشجو مرتکب اشتباهی شود، این امر به آسانی قابل جبران است و دانشجو می‌توان سیاست ورزی و مطالبه گری از مسئولان را با رعایت قواعد جامعه تمرین کرد.

وی با تاکید بر حضور مسئولان در دانشگاه‌ها گفت: شخص رئیس جمهور بیش از ۲۰ بار با دانشجویان و دانشگاهیان جلسه داشته است و بقیه مسئولان هم باید به این امر اهتمام داشته باشند. اکنون جلساتی در سطوح بالا در حال برگزاری است تا حضور مسئولان در دانشگاه به شکل نظام مند باشد.

تاکید وزارت علوم بر مهارت محوری در آموزش عالی

شمسی پور با بیان اینکه آمایش آموزش عالی نیز در حال انجام است، گفت: باید بدانیم در آموزش عالی کشور چه مشکلاتی داریم، توانایی ما چیست و به چه سمت باید حرکت کنیم.

شمسی پور با اشاره به تاکید وزارت علوم بر مهارت محوری در آموزش عالی گفت: گام‌های اولیه مهارت محوری در آموزش برداشته شده است، اما به اراده کشوری و فرابخشی نیاز است و همه دستگاه‌ها باید کمک کنند تا مهارت محوری برای دانشجویان محقق شود. این امر در حوزه پزشکی محقق شده و در بقیه حوزه‌ها باید ساختار نظام مندی برای تحقق آن طراحی و اجرا شود. بورس‌های صنعت در این زمینه کمک می‌کند، بر همین اساس ۳۰۰۰ ظرفیت در کنکور سال گذشته برای بورس صنعت ایجاد شد.

وی با بیان اینکه جنس فرایند جذب استاد، طولانی است و عموماً بیشتر از یک سال طول می‌کشد، گفت: ولی گاهی هم عملکرد وزارت علوم و مراکز جذب دانشگاه‌ها این فرایند را طولانی‌تر می‌کند که باید این روند اصلاح شود. برای رفع این مشکل از یک سو تلاش می‌کنیم فرایندهای داخل دانشگاه تسریع شود، از طرف دیگر فرایندهای داخل وزارت علوم را برای تسریع بازبینی می‌کنیم.

شمسی پور با اشاره به نیاز نبودن کارت پایان خدمت برای جذب اعضای هیأت علمی در آخرین دوره جذب گفت: این افراد به عنوان سرباز جذب می‌شوند و از ۱۳ هزار نفری که در این دوره ثبت نام کردند، ۳۵۰ نفر کارت پایان خدمت نداشتند. ضمن اینکه مذاکرات با سازمان برنامه و بودجه از قبل انجام شده تا بعد از پایان فرایند جذب، استادان مشکلی در استخدام نداشته باشند و سریع وارد مجموعه آموزش عالی شوند.(به نقل از ایسنا)

دکتر سعید خدایگان در نشست علمی تخصصی با عنوان «نقش دانشگاه‌ها در نظام حکمرانی و توسعه کشور؛ دوگانه مقاله‌محوری یا مساله‌محوری» که امروز (سه‌شنبه ۳۰ آبان‌ماه) در مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد؛ به وظیفه بنیاد ملی نخبگان اشاره کرد و گفت: در بنیاد ملی نخبگان دانش‌آموختگان برتر را برای عضویت در دانشگاه‌ها به عنوان عضو هیات‌علمی انتخاب می‌کنیم.

وی در مورد متفاوت بودن ماهیت دانشگاه‌ها، گفت: پاسخ واحدی به این سؤال که آیا دانشگاه‌های ما یکسان هستند و ماموریت واحدی دارند؟، نیست. همه در مورد این موضوع متفق‌القول نیستند و نظرات مختلفی در مورد آن وجود دارد.

رئیس دبیرخانه جذب بنیاد ملی نخبگان با بیان این‌که یکی از دیدگاه‌های رایج در این موضوع، نسل‌های دانشگاه‌ها است، ادامه داد: هر دانشگاهی در طول عمر خود به بلوغی می‌رسد و می‌توان دانشگاه را در نسل‌های مختلف بررسی کرد.

وی خاطر نشان کرد: دلیل اصلی تاکید بر این موضوع، خطای سوگیری است که ما در سیاست‌گذاری و قانون‌نویسی داریم. این خطای سوگیری در نظام ارتقای قبلی که خوشبختانه در حال بازبینی است؛ وجود داشت. این نظام ارتقاء به تفاوت‌های پژوهشگران و اعضای هیات‌علمی توجه ندارد. برای مثال در دانشگاه شریف کارگاه ماشین‌افزار و کارگاه فنی وجود دارد و انتظارات از کسی که عضو هیات علمی در این کارگاه است، با استادی که دانشجو دارد، یکسان است و انتظار می‌رود که مقاله Q1 داشته باشد. به همین دلیل هر کسی که در این کارگاه به عنوان عضو هیات‌عملی مشغول به کار می‌شود، بعد از دو سال اخراج می‌شود.

وی اظهار کرد: این همان سوگیری است که به آن اشاره شد. چرا که ما بین دانشگاه‌ها، رشته‌ها و افراد هیچ تفاوتی قائل نیستیم و یک فرمول را می‌خواهیم برای همه اجرا کنیم. این یکی از نکات مهمی است که باید در آیین‌نامه‌نویسی به آن توجه کنیم. بنابراین به دسته‌بندی دانشگاه‌ها باید از این منظر نگاه کرد.

ضرورت توجه به تفاوت نسلی دانشگاه‌ها

خدایگان در مورد نسل‌های دانشگاه‌ها توضیح داد: دانشگاه نسل اول یک دانشگاه نوپا است که مهم‌ترین هدف آن آموزش و ترویج علم است. معمولاً به صورت تک‌رشته‌ای و آموزشگاهی ارائه می‌شود و خروجی آن کارشناس، کاردان یا مهندس است. در دانشگاه نسل دوم، پژوهش نیز به ماموریت اول دانشگاه که آموزش است، اضافه می‌شود. این دانشگاه به کشف و گسترش علم و دانش می‌پردازد. تحصیلات تکمیلی به آن اضافه می‌شود، ولی کماکان تک‌رشته‌ای است و خروجی آن در کنار کارشناس و مهندس، پژوهشگر و دانشمند نیز است.

وی ادامه داد: دانشگاه وقتی به بلوغ بیشتری می‌رسد، انتظار این است که درکنار آموزش و پژوهش، از دانش تولید شده در آن بهره‌برداری نیز شود. به صورتی که این دانش به ثروت تبدیل شده و در خدمت جامعه قرار بگیرد. معمولاً این دانشگاه‌ها زمانی که می‌خواهند مسائل واقعی جامعه را حل کنند، نمی‌توانند به صورت تک‌رشته‌ای ادامه دهند. بنابراین فرارشته‌ای و بین‌رشته‌ای فعالیت می‌کنند. این دانشگاه‌ها کارشناس، مهندس، پژوهشگر و دانشمند را دارند و در کنار آن‌ها نیروی انسانی فناور و کارآفرین نیز تربیت می‌کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف با بیان این‌که دانشگاه‌های نسل سوم می‌توانند به عنوان شبکه‌ای بین صنعت و شرکت‌های نوپا، سرمایه‌گذاران و دیگر دانشگاه‌ها ارتباط برقرار کنند، گفت: از طریق این ارتباط دو سویه خروجی‌های دانشگاه و تولیدات دانشگاه می‌تواند در صنعت استفاده شود. معمولاً در چنین شرایطی شرکت‌ها و دانشگاه‌ها سعی می‌کنند که حتی به لحاظ فیزیکی نیز به هم نزدیک باشند. نمونه خارجی این «سیلیکون ولی» و نمونه داخلی آن «ناحیه نوآوری شریف» است.

خدایگان درباره ناحیه نوآوری شریف، گفت: ناحیه نوآوری شریف، زیر نظر پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف است و برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای آن انجام شده است. البته نمی‌توان گفت که یک نمونه کامل است، ولی مدلی بر اساس اکوسیستم یا زیست‌بوم فناوری است. شکل‌گیری این ناحیه نوآوری از سال ۱۳۹۵ شروع شده و هنوز به بلوغ نرسیده است.

وی خاطر نشان کرد: اگر بپذیریم دانشگاه‌ها می‌توانند به بلوغ برسند، می‌توانند در حکمرانی کشور هم نقش‌آفرینی داشته باشند. این نقش‌آفرینی می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد. برای مثال در گسترش مرزهای دانش یا در مرجعیت دانش‌ در رقابت‌های بین‌المللی یا منطقه‌ای کمک کند. همچنین دانشگاه‌ها می‌توانند برای ارتباط با صنعت می‌تواند مهندس و متخصص صنعت را تربیت کند و با سازوکارهایی در آن ساحت نیز اثرگذار باشد. همچنین دانشگاه‌ها می‌توانند افرادی را تربیت کنند که نیازها را شناسایی کرده و مسأله را حل کنند.

رئیس دبیرخانه جذب بنیاد ملی نخبگان با بیان این‌که ارتباط دانشگاه با صنعت در آمریکا تبدیل به یک سنت شده است؛ گفت: وقتی صنایع در کشورهای منطقه آمریکای شمالی ایجاد شده، مسائل خود را به پژوهشگران و دانشگاه‌ها ارجاع داده است. به دلیل این‌که هیچ شرکت دیگری وجود نداشته که محصولات خود را به آن‌ها بفروشند، این صنایع به طور سنتی به دانشگاه و تحقیقات دانشگاه وابستگی پیدا کرده است.

اعتقاد به ارتباط دانشگاه و صنعت یک موضوع فرهنگی است

رئیس دبیرخانه جذب بنیاد ملی نخبگان با بیان این‌که موضوع مهم، پرداختن به فرهنگ ارتباط با دانشگاه است؛ گفت: در  کشور ما صنعت حوصله مناسب و کافی را برای ارتباط با دانشگاه ندارد. صنعت انتظار دارد در شرایط تحریم و وارد نشدن محصولات خارجی به کشور، خط تولید می‌خواهد و مبلغ و قیمت کار را با همان نمونه‌های خارجی مقایسه می‌کند.

وی ادامه داد: همچنین صنعت در ایران ریسک‌پذیر نیست. اگر یک مدیر صنعت دولتی بتواند، حتی حاضر است یک محصول را حتی با چند برابر قیمت از خارج از کشور بخرد؛ چرا که نمی‌خواهد ریسک کند. به همین دلیل دانشگاه حس می‌کند که صنعت هیچ اعتمادی به آن ندارد. از طرف دیگر نیز دانشگاه مشکلاتی را دارد. نظام ارتقاء در دانشگاه، ارتباط با صنعت را به رسمیت نمی‌شناسد و هیچ امتیازی برای این ارتباط در نظر گرفته نشده است.

خدایگان در مورد سؤال اصلی مقاله‌محوری و مساله‌محوری، گفت: مگر می‌توان مقاله‌ای داشت که از مساله نشأت نگرفته باشد؟ هر مقاله‌ای یک مساله‌ای دارد، ولی آفتی به نام کمی‌سازی وجود دارد. مانند این‌که بخواهیم شرط والد بودن را داشتن فرزند قرار دهیم و بگوییم افرادی والدین بهتری هستند که فرزندان بیشتری داشته باشند! یک پژوهشگر باید مقاله داشته باشد، ولی اگر مسابقه را به جای کیفیت مقاله به سمت داشتن مقاله‌های بیشتر ببریم، کار درستی نیست.

رئیس دبیرخانه جذب بنیاد ملی نخبگان با بیان این‌که در این بنیاد، برنامه کلان تعریف مسیر نخبگی در دست تدوین است؛ اظهار کرد: ما معیارهای مختلفی را احصاء کردیم تا افراد را برای دانشگاه پیشرو بتوانیم شناسایی کنیم. بر این اساس آیین‌نامه جدید جذب دانش‌آموختگان برتر تعریف شده است. این آیین‌نامه در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده و تیرماه امسال ابلاغ شده است.

وی ادامه داد: بازیگران مختلفی از جمله سازمان برنامه و بودجه، سازمان اداری استخدامی، وزارتین علوم و بهداشت، دانشگاه آزاد و ... در این آیین‌نامه حضور دارند. مسیرهای مختلفی برای عضویت فرد در دانشگاه‌ها تعریف شده است. ۸ کارگروه مختلف در حوزه‌های مختلف در نظر گرفتیم و در جلسات مختلف، معیارهای مختلفی را برای نخبگی احصاء کردیم تا بتوانیم اعضای هیات‌علمی نخبه را برای دانشگاه‌های پیشرو شناسایی کنیم.

خدایگان در مورد معیارهای احصای نخبگی، توضیح داد: حداقل این معیارها برای اساس دستاوردهای فرد در حوزه‌های آموزش، پژوهش، اثرگذاری اجتماعی، فناوری، صنعتی و فرهنگی است. مصادیق بسیار متنوعی وجود دارد که البته این‌ها شرط ورود فرد است و شرایط ورودی شرایط سخت‌گیرانه‌ای نیستند. ولی بعد از آن فرد به ارزیابی کیفی وارد می‌شود.

وی تاکید کرد: اگر آیین‌نامه‌های دانشگاه با آیین‌نامه‌های جدید احراز نخبگی در تضاد باشند، مشکل ایجاد خواهد شد. بنابراین باید نظام ارتقاء نیز اصلاح شود تا این مشکلات برطرف شوند. (به نقل از ایسنا)

دکتر محمد حسن‌زاده در نشست علمی تخصصی با عنوان «نقش دانشگاه‌ها در نظام حکمرانی و توسعه کشور؛ دوگانه مقاله‌محوری یا مساله‌محوری» که امروز (سه‌شنبه ۳۰ آبان‌ماه) در مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد؛ به مرور تاریخچه‌ای از نظام انتشار پرداخت و گفت: نظام انتشار از دورانی آغاز شد که عالمان در زمان مطالعه، آزمایش، سفر و... برای اینکه دوستان عالم خود را در جریان کارهای علمی خود قرار دهند، به آن‌ها نامه می‌نوشتند. این نامه‌ها به مرور زمان به مجلات تبدیل شدند و در مرور زمان، انتشار این نامه‌ها شکل اقتصادی گرفتند و افرادی که آن‌ها را منتشر می‌کردند، آن‌ها را به فروش می‌رساندند. به این افرادی که نامه‌ها را منتشر می‌کردند، «دروازه‌بانان دانش‌» می‌گفتند و بین دانشمند و مخاطبان آن‌ها قرار می‌گرفتند.

وی ادامه داد: به مرور زمان عنوان شد که اگر دانشمندی یافته‌ها و حرف‌های خود را منتشر نکند، دیگران در جریان قرار نمی‌گیرند و رفته رفته جریان «publish or perish» (منتشر کن یا نابود شو) شکل گرفت. به این معنا که اگر یک دانشمند ایده‌ها و یافته‌های خود را منتشر نکند، انگار که وجود ندارد. اگر ابوعلی سینا رساله‌ها و کتاب‌های خود را منتشر نمی‌کرد، امروز هیچ نشانه‌ای از او وجود نداشت.

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) ضمن انتقاد از رویکرد افراطی در این موضوع، گفت: همانطور که همیشه افراط نیز در کارها اتفاق می‌افتد، در ابتدا هر چیزی که دانشمندان منتشر می‌کردند، معنادار، ارزشمند و نشان‌دهنده تجربیات ارزشمند دانشمندان بود. ولی در ادامه با انتشارات با copy-pastها و کارهایی که به اسم مقاله منتشر می‌شدند، جایگزین شد. از طرف دیگر علم‌جویی رسیدن به علم اصیل، تحت‌الشعاع انتشار قرار گرفت و به جای اینکه بیشتر به اصل علم توجه شود، به انتشار علم توجه شد.

وی با بیان این‌که این دو موضوع، اصل انتشارات را زیر سوال نمی‌برد، گفت: همچنان اصل «منتشر کن یا نابود شو» وجود دارد،ولی چیزی که فرد منتشر می‌کند، اهمیت بیشتری دارد.

عضو هیات‌علمی دانشگاه تربیت مدرس با تاکید بر این‌که تشخیص ارزش مقاله‌های منتشر شده، به عهده جامعه علمی است؛ اظهار کرد: نظام علمی باید خودش را پالایش کند تا هر چیزی به اسم مقاله و مدرک علمی منتشر نشود. به همین دلیل  فرآیند peer review یا داوری هم‌ترازان ایجاد شده است.

باید دست کسی را که مقاله ارزشمند منتشر می‌کند، بوسید

وی با تاکید بر اهمیت انتشار مقاله‌های علمی، افزود: بنابراین مقاله به خودی خود، چیز بدی نیست و بسیار ارزشمند است. کسی که مقاله‌ای را منتشر می‌کند، در مرحله اول زکات علم را پرداخت می‌کند و وظیفه حرفه‌ای خود را انجام می‌دهد. همچنین زمینه را برای استفاده دیگران فراهم می‌کند. بنابراین ما باید دست این فرد را ببوسیم. ولی نظام علمی نیز باید حساسیت داشته باشد که هر چیزی به اسم مقاله علمی منتشر نشود و از انتشار شبه‌علم، یافته‌های جعلی و ناسالم و مقاله‌های جعلی جلوگیری کند. این کار در سطح بین‌المللی شروع شده و همواره در حال پایش است.

حسن‌زاده با بیان این‌که مساله و مقاله؛ دوگانه‌ای در برابر هم نیستند، اظهار کرد: علم باید مساله‌محور باشد. این یک موضوع بدیهی است و از روز اول که دانشمندان بر مبنای مساله، کار علمی را شروع کردند. پژوهش بدون مساله، تفنن است و دردی را دوا نمی‌کند.

مقاله‌ها همواره دارای مساله هستند، ولی گاهی صاحب مساله مشخص نیست

وی با بیان این‌که برخی مساله‌ها دارای صاحب هستند و برخی دیگر صاحب آن‌ها مشخص نیست، توضیح داد: بخشی از مساله‌ها مسائلی هستند که صاحب دارند؛ مثلاً خودروساز می‌گوید نیازمند این است که سوخت خودروهای تولیدی خود را کاهش دهد و مساله خود را عنوان می‌کند. یک پژوهشگر یا دانشگاه یا مرکز تحقیق و توسعه پا پیش می‌گذارد و مساله خودروساز را حل می‌کند. این شکل حل مساله در دنیا رایج است و شرکتی مانند تویوتا ۴ درصد از درآمد خود را برای تحقیق و توسعه صرف می‌کند تا در بازار نوآوری داشته باشد. در دنیا ۳ تریلیون دلار برای تحقیق و توسعه صرف می‌شود تا مسائل حل شوند.

رئیس ایرانداک درباره مسائلی که صاحب مشخص ندارند، گفت: برخی مسائل صاحب مشخص ندارند و صاحب آن‌ها مدعی‌العموم است. این موضوع مساله جامعه هست، ولی ممکن است ۱۰ سال آینده مطرح شود و جامعه با آن درگیر شود، دانشگاه‌ها در مقام مدعی‌العموم این مسائل را حل می‌کنند.

وی خاطر نشان کرد: سیاست‌گذار معمولاً حل مسائل بدون صاحب را نمی‌بیند و عنوان می‌کند که دانشگاه مسائلی را حل کرده که به درد جامعه نمی‌خورد. در صورتی که باید جامعه را توانمند کنیم تا از مسائلی که در دانشگاه حل شده، استفاده کند.

حسن‌زاده به ذکر مثالی در مورد دوران همه‌گیری کرونا پرداخت و گفت: در دوران شیوع ویروس کرونا، در دنیا این دانشگاه‌ها بودند که با بررسی مقالات پیشین این ویروس را شناسایی کردند و بر روی آن مطالعه انجام دادند و مشکل را حل کردند. اگر مقالات قبلی وجود نداشتند، سال‌ها طول می‌کشید تا این مشکل حل شود.

وی با بیان این‌که اگر دانشگاه مساله‌ای را حل می‌کند، یا امروز صاحب یا طالب دارد یا در آینده؛ گفت: به همین دلیل است که در دنیا در دانشگاه‌ها پول می‌ریزند.

حسن‌زاده تاکید کرد: دوگانه مقاله‌محوری یا مساله‌محوری را باید به موضوع «مقالات مساله‌محور» یا «سیاست‌گذاری مبتنی بر دانش» تبدیل کنیم. آن زمان است که می‌بینیم مقاله‌ها و پژوهش‌ها ارزش پیدا می‌کنند.

کمتر از یک درصد از پایان‌نامه‌های ثبت‌شده کاربردی‌ هستند

وی در مورد رصد میزان کاربردی بودن پایان‌نامه‌های ثبت‌شده در ایرانداک، توضیح داد: در ایرانداک گنجینه‌ای از پایان‌نامه‌ها و همه مدارک علمی در ایران وجود دارد. در زمان ثبت پایان‌نامه‌ها این سؤال از افراد پرسیده می‌شود که این پایان‌نامه یا رساله تا چه میزان سفارش یک مجموعه بوده و یا کاربردی بوده است؟ متاسفانه تاکنون این میزان کمتر از یک درصد بوده است. این نشان می‌دهد که مدعی‌العموم و دانشگاه مساله را حل کرده، ولی صاحب مساله نسبت به آن واقف نیست و یا به دنبال حل صورت مساله بوده و یا مشکل خود را با یک کالای وارداتی حل کرده است.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان این‌که دانش و عملکرد دانشمندان به عنوان عامل توسعه در نظر گرفته می‌شود، گفت: در کشور ما از برنامه چهارم توسعه تا کنون توجه جدی به دانش شده است و در برنامه‌های ما دانش جایگاه خوبی دارد. ولی برای این‌که دانش عامل توسعه شود، باید در چهار بخش «حکمرانی و سیاست»، «فراهم کردن زیرساخت‌ها و ارتباطات»، «نیروی انسانی و مهارت» و «تحول و همگامی» به دانش توجه شود.

ضرورت نگاه اکوسیستمی به نظام دانش

وی با تاکید بر این‌که باید نگاه اکوسیستمی به نظام دانش داشته باشیم، گفت: پژوهشگر یک عامل در این اکوسیستم است، مدیر، سیاست‌گذار، استاد راهنما، نظام انتشار مقاله هر یک عاملی در این اکوسیستم هستند و اگر هر یک از این اجزا وجود نداشته باشد، این اکوسیستم پابرجا نخواهد بود. اگر به نقش بازیگران در توسعه دانش‌بنیان توجه نکنیم یا آن‌ها بازی خوبی نداشته باشند و یا به آن‌ها بازی ندهیم، دچار آسیب خواهیم شد.

حسن‌زاده در مورد بازیگران اصلی توسعه دانش‌بنیان، توضیح داد: در این عرصه مراکز دانش مثل دانشگاه‌ها، مراکز تحقیق و توسعه، مؤسسات آموزشی مهارتی که دانش را خلق می‌کنند، نقش جدی دارند. در سمت دیگر بازارهای دانش وجود دارد. باید بازار دانش را فعال کنیم. نمی‌توان به افرادی که خودشان در حال خلق دانش هستند، بگوییم که برو دانش خود را به جامعه بده. دانشمند درگیر مسائل پژوهشی و علمی خود است.

وی به تجربه دانشگاه‌های دنیا در به‌کارگیری «کارگزاران دانش» پرداخت و گفت: دانشمندان نمی‌توانند دانش خود را به جامعه عرضه کنند. به همین دلیل گروهی به نام کارگزاران دانش ایجاد شده است. کارگزار دانش باید تجارت، علم، جامعه‌شناسی و ... بلد باشد. کارگزاران دانش در دانشگاه حضور پیدا می‌کنند؛ می‌دانند دانشگاه چه چیزی خلق می‌کند، می‌داند بازار، جامعه و صنعت چه نیازی دارد و می‌تواند با هر دو طرف گفتگو کند. در یک دانشگاه خارجی این کارگزاران دانش توانسته‌اند ۹ میلیون دلار در یک سال برای دانشگاه درآمد ایجاد کنند و مشکلات جامعه را حل کنند. ما به این بخش توجه نداریم.

وی خاطر نشان کرد: همچنین باید نهادهای ویژه خدمت از جمله پارک‌های علم و فناوری، شتاب‌دهنده‌ها و .. را فعال کنیم.

حسن‌زاده گفت: باید ارتباط بازیگران اصلی و بخش‌های مختلف با یکدیگر تعریف شوند تا دانش خلق شده به حل مشکلات منجر شود. اگر این کار را نکنیم و تنها دانشگاه را متهم کنیم که نمی‌تواند، مشکلات حل نمی‌شود. دانشگاه وظیفه خود را انجام داده است، ولی ماژول‌های بعدی به دانشگاه متصل نشده و همین باعث شده که حرکت علمی ابتر بماند.

تحول دانش‌بنیان چه زمانی اتفاق می‌افتد؟

وی با بیان این‌که برای تحول دانش‌بنیان نیاز به سطوح آمادگی وجود دارد، اظهار کرد: سطوح آمادگی از جمله زیرساخت‌های نیروی انسانی، دانشی، فنی، حقوقی، مقرراتی، ارتباطی، برنامه‌ای و سیاستی باید وجود داشته باشد که باید به آن توجه داشت.

رئیس ایرانداک با بیان این‌که «تحول دانش‌بنیان زمانی اتفاق می‌افتد که سطح شیوع داشته باشد»، اظهار کرد: دانش باید بتواند در یک جامعه شیوع پیدا کند. وقتی شکاف وجود داشته باشد، دانش به ساختار سازمان، به سیاست‌گذاری حکمرانی، به تصمیم‌گیری سرایت نمی‌کند و نشانه‌ای از دانش در تصمیم‌گیری دیده نمی‌شود. بنابراین حتماً باید دستور کار مشخص تعریف کنیم، در مورد آن گفتمان کنیم و تسهیلات واقعی ایجاد کنیم و با شبکه‌سازی و همکاری بتوانیم سطح شیوع تحول دانش‌بنیان را در کشور ارتقاء دهیم.

وی درباره اقدامات لازم برای تحول دانش‌بنیان، توضیح داد: در ابتدا باید بازیگران این عرصه را با هم آشنا کنیم. سپس بسته‌های موفقیت تعریف کنیم و بگوییم این بسته‌ها تشکیل‌دهنده قطار تحول ما هستند. بنیان‌گذاری شراکت تعریف کنیم تا افراد بتوانند با هم شراکت کنند. ما هنوز مقرراتی نداریم که زمانی که اساتید با یک شرکت همکاری کردند، سهم هر یک چگونه خواهد بود و سهم دانشگاه چقدر خواهد بود؟ بنیان‌گذاری شراکت برای دانش، متفاوت از بنیان‌گذاری شراکت برای ایجاد یک کارخانه است.

وی خاطر نشان کرد: همچنین پشتیبانی خوشه‌های خلاقیت، توسعه سهم بازار و ... نیز اقدامات دیگری هستند که باید برای تحول دانش‌بنیان انجام شود.

باید به دنبال تحول دانش‌بنیان نهادینه باشیم

حسن‌زاده درباره نوع‌شناسی تحول دانش‌بنیان که حکمرانی دانش‌بنیان در ذیل آن تعریف می‌شود، توضیح داد: ما یک سطح آمادگی و یک سطوح داریم. اگر سطح آمادگی و سطح شیوع پایین باشد، تحول تحمیلی اتفاق ‌می‌افتد. مثلاً دستور داده می‌شود که تحول ایجاد شود، ولی تحول ایجاد نمی‌شود یا تحول تحمیلی ایجاد می‌شود. اگر سطح آمادگی و سطح شیوع متوسط باشد، تحول تسهیل شده است. این تحولی که اتفاق می‌افتد، آسان است؛ ولی مشخص نیست که به نتیجه برسد. اگر سطح شیوع و سطح آمادگی، هر دو بالا باشد؛ تحول نهادینه اتفاق می‌افتد و ما باید به دنبال این باشیم.

وی به تشریح ماتریس تحول دانش‌بنیان پرداخت و گفت: این ماتریس از سطح آمادگی و سطح اقدام تشکیل شده است. اگر سطح هر دو پایین باشد، فروپاشی اتفاق می‌افتد. اگر سطح آمادگی متوسط باشد، هدررفت نیرو و رکود را خواهیم داشت و ایستایی را به بار خواهد آورد. اگر یا سطح آمادگی بالا و یا سطح اقدام بالا باشد؛ ظرفیت اقدام و ریسک شکست را به دنبال خواهد داشت.

وی خاطر نشان کرد: پیشرفت زمانی اتفاق خواهد افتاد که سطح آمادگی و سطح اقدام، هر دو بالا باشد. سطح آمادگی و سطح اقدام را نهادهای برنامه‌ریز و پشتیبان فراهم می‌کنند و در هماهنگی با نظام علم می‌توانند آن را متعادل و متوازن کنند.

رئیس ایرانداک اظهار کرد: اگر می‌خواهیم کارآمد باشیم و حکمرانی مبتنی بر خرد دانش داشته باشیم؛ باید نظام علم، فناوری و نوآوری و در کنار آن نظام حکمرانی و نظارت و پایش را به سمت منطقه کارآمدی (یعنی سطح اقدام و سطح آمادگی متوسط و بالا) ببریم. در غیر این صورت ما درجا خواهیم زد. (به نقل از  ایسنا)