بهاره صفوی  با اشاره به برنامه‌های این مراسم، گفت: کمیته جایزه ترویج علم ایران به منظور قدردانی از کوشش‌های مروجین علم و تشویق عموم به فعالیت و زمینه‌سازی برای ارتقای بینش و تفکر علمی در جامعه، هر ساله مراسم جایزه ترویج علم را برگزار و از افراد یا سازمان‌هایی که بهترین و مؤثرترین فعالیت‌ها را برای همگانی‌ کردن علم، گسترش اندیشه و فرهنگ علمی در ایران و کاربرد علم در هریک از سطوح زندگی اجتماعی انجام داده‌اند، تقدیر می‌کند.

وی با اشاره به لزوم گفتمان‌سازی در حوزه علم و تبدیل ترویج علم به یک فرهنگ عمومی، افزود: حضور مؤثر هنرمندان و چهره‌های شناخته‌شده عرصه‌های مختلف به خصوص هنرمندان، نقش بسزایی در دسترسی به علم، تبیین اهمیت توسعه علوم و اشاعه و ترویج تفکر علمی دارد که این مهم خود زمینه‌ساز توسعه دانش و بهره‌مندی متوازن از آن است.

صفوی با تأکید بر اینکه حضور در مراسم اهدای بیست و چهارمین دوره جایزه ترویج علم برای عموم علاقه‌مندان آزاد و رایگان است، ادامه داد: در مراسم اختتامیه، در کنار اهدای جایزه ترویج علم، از بهرام رادان، بازیگر و هنرمند نام‌آشنای کشور برای روایت مستند علمی سینمایی «کاپیتان من» نیز تقدیر خواهد شد. امیدواریم این روند ضمن اثربخشی بالا، سبب حضور بیش از پیش چهره‌های شناخته‌شده در عرصه ترویج علم کشور باشد.

مستند سینمایی «کاپیتان من» یک فیلم مستند علمی درباره مغز انسان است که طی سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ به کارگردانی سیاوش صفاریان‌پور و تهیه‌کنندگی بهرام رادان ساخته شده و به جست‌وجوها و مکاشفات چندین ساله بهرام رادان به عنوان راوی در پی یافتن اهمیت مغز می‌پردازد. راوی در این مسیر با مباحثی مانند شکل‌گیری ساختار مغز در هزار روز نخست زندگی، مکانیزم حافظه و فرایند به خاطر سپردن و به یاد آوردنِ خاطرات در هیپوکامپ مواجه می‌شود. (به نقل از ایسنا)

ربات‌های سفت و بی‌نقص معمولا مانند حیوانات برای کنار آمدن با دنیا تلاش می‌کنند. مواد نرم و قابل خم شدن که عضلات طبیعی را بهتر شبیه‌سازی می‌کنند، به عنوان کلید ساخت ماشین‌های سازگارتر، مورد استقبال پژوهشگران حوزه رباتیک قرار دارند اما از آنجا که می‌توانند به روش‌های متفاوتی حرکت کنند، کنترل آنها بسیار چالش‌برانگیز است.

«ماتیا گازولا»(Mattia Gazzola) استاد مهندسی مکانیک «دانشگاه ایلینوی اربانا شمپین»(UIUC)، برای الهام گرفتن به طبیعت روی آورد. گازولا گفت: انواع موجودات برای به حداقل رساندن نیازهای محاسباتی خود حقه‌هایی را به کار می‌گیرند. این هوش مکانیکی در خود بدن وجود دارد.

هیچ حیوانی مانند هشت‌پا، هماهنگی دقیق را در اندام‌های نرم ندارد. هشت‌پاها به دلیل هوش و خلاقیت خود مشهور هستند. این موجودات دارای یک سیستم عصبی بسیار پراکنده هستند، با یک مغز که در بدن حباب مانند آنها قرار دارد و عملکردهای سطح بالایی مانند یادگیری و تصمیم‌گیری را انجام می‌دهد. بافت عصبی در هر اندام به تنهایی دستورات حرکتی اولیه را انجام می‌دهد.

یک مارول یادگیری ماشینی

گروه گازولا با الهام از این ساختار سلسله‌مراتبی مغز، یک هشت‌پا ساختند. آنها در این پژوهش، یک هشت‌پای مجازی موسوم به «سایبرآکتوپس»(CyberOctopus) را ارائه کردند. سایبرآکتوپس، یک ربات نرم شبیه‌سازی‌شده چندپاست که از یک راهبرد یادگیری ماشینی سلسله مراتبی برای جستجوی خوراکی‌های مجازی استفاده می‌کند.

هر بازوی سایبرآکتوپس مانند یک میله قابل خم شدن مدل‌سازی شد که توسط عضلات مجازی الاستیک پوشانده شده بود. با فعال کردن ترکیبات گوناگون این عضلات، اندام می‌تواند منقبض و خم شود یا انبساط یابد و بپیچد. امواج متحرک انقباض‌های عضلانی می‌توانند بازوها را مواج کنند تا موجودی را در یک محیط مجازی حرکت دهند یا آن را قادر سازند تا یک هدف غذایی را بگیرد و به دهان ببرد.

گازولا گفت: یکی از روش‌های رایج در یادگیری ماشینی و فناوری‌های رباتیک، انتقال دادن یک شبکه عصبی بزرگ به سیستم است و امیدواریم که یاد بگیرد چه کاری انجام دهد. این روش می‌تواند در محیط‌های ساده‌ای کارآیی داشته باشد که تعداد محدودی از اقدامات و نتایج ممکن برای ربات وجود دارد اما در اینجا، متغیرهای زیادی وجود دارند که نمی‌توان با آنها مقابله کرد. ما تلاش کردیم و دیدیم که کارآیی ندارد.

گازولا و «چیا هسین شیه»(Chia-Hsien Shih) دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه ایلینوی اربانا شمپین، یک سیستم کنترل سه‌لایه را برای هدایت سایبرآکتوپس طراحی کردند. پایین‌ترین سطح به موانعی می‌پردازد که اساسا هیچ محاسباتی ندارند و به عضلات اندام دستور می‌دهند که وقتی به چیزی برخورد می‌کنند، به طور واکنشی شل شوند.

هر اندام به صورت فردی از دو الگوریتم ساده استفاده می‌کند که به آن امکان می‌دهد دو رفتار اساسی رسیدن به هدف غذایی و خزیدن را به تنهایی انجام دهد. یک الگوریتم پیچیده‌تر که بالاتر از آنها قرار دارد، تلاش می‌کند تا یک دنباله‌ بهینه‌سازی‌شده از دو رفتار رسیدن به غذا و خزیدن را به وجود بیاورد و کمک کند تا حد امکان غذا جمع‌آوری کند و در عین حال، انرژی کمتری را به کار ببرد.

پژوهشگران پس از تأیید این که آنها می‌توانند عضلات مورد نیاز را برای خزیدن مدل در یک محیط مجازی فعال کنند، مدل را با کارهای سخت‌تر جمع‌آوری غذا به چالش کشیدند.

پژوهشگران میزان انرژی مصرف‌شده هشت‌پا را نسبت به مقداری که با خوردن دوباره غذا به دست می‌آورد، ردیابی کردند و دریافتند که روش کنترل سلسله‌مراتبی آنها با موفقیت سایبرآکتوپس را از طریق چالش‌های جستجوی غذا هدایت می‌کند. همه این کارها بدون تکیه بر شبکه‌های عصبی بزرگ انجام می‌شوند.

گازولا گفت: امروزه تمایل به استفاده کردن از شبکه‌های عصبی برای همه چیز وجود دارد. شبکه‌های عصبی، سیستم‌های بسیار قدرتمندی هستند. اگر مشکل فیزیکی را درک کنید، می‌توانید از این درک به نفع خود استفاده کنید.

ماشین‌های بیوهیبریدی و فراتر از آن

اگرچه سایبرآکتوپس در وظایفی که در این پژوهش با آنها روبه‌رو شد، موفق بود اما این مدل هنوز هم توانایی‌های خلاقانه حل مسئله یک اختاپوس واقعی را نشان نمی‌دهد. گازولا گفت: ربات‌هایی که بتوانند بفهمند چگونه از یک آکواریوم مجازی در چنین فضای بزرگی و در یک محیط پیچیده فرار کنند، هنوز وجود ندارند.

از سوی دیگر، علم مواد، رباتیک و روش‌های یادگیری ماشینی روزبه‌روز قوی‌تر می‌شوند. بنابراین، ابداع کردن یک سایبرآکتوپس با هوش مشابه هشت‌پای واقعی ممکن است در آینده امکان‌پذیر باشد.

گازولا، رویای ساخت ماشین‌های نرم بیوهیبریدی را در سر دارد که محاسبات را با استفاده از بافت‌های مصنوعی و زنده انجام می‌دهند. وی گفت: هشت‌پا بهانه‌ای برای توسعه این فناوری به منظور استفاده گسترده‌تر بود.

برای مثال، ربات‌های نرم ممکن است به ‌ویژه برای مسیریابی در محیط‌های خشن مناسب باشند که در آنها ربات‌های سفت و استاندارد با مشکل روبه‌رو می‌شوند. نرمی همیشه هدف ساخت ربات‌هایی است که در نقش‌های بالقوه پزشکی، مراقبتی یا واکنش اضطراری با انسان تعامل دارند.

گازولا در مورد طیف گسترده‌ای از برنامه‌های کاربردی آینده گفت: این یک فضای وسیع است. اگر بدن را درک کنید، می‌توانید از آن برای حل کردن یک مشکل دشوار به روشی ساده استفاده کنید. این پژوهش نشان می‌دهد که این کار امکان‌پذیر است.

این پژوهش در «Advanced Intelligent Systems» به چاپ رسید. (به نقل از ایسنا)

در این نشست که به زبان روسی و با میزبانی کشور ‏ترکمنستان و با حضور نمایندگان پنج دولت ساحلی دریای خزر شامل جمهوری اسلامی ایران، ‏روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان به صورت مجازی برگزار شد، در ‏خصوص همکاری در زمینه تحقیقات علمی دریای خزر و مذاکرات برای تکمیل و تدوین پیش‌نویس ‏موافقت­نامه همکاری تحقیقات علمی دریایی در دریای خزر، مذاکرات کارشناسی انجام گرفت. ‏

با حضور متخصصان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی به عنوان نماینده وزارت علوم، ‏تحقیقات و فناوری و همچنین نمایندگان وزارت امور خارجه، بر روی تمام بندها و کلمات پیش‌نویس ‏تفاهم‌نامه، موارد و اصلاحات جدید پیشنهادی، تبادل نظر صورت گرفت.‏

جلسات کارشناسی تدوین سند یاد شده، پیرو پیش‌نویس پیشنهادی کشور ترکمنستان با عنوان ‏موافقت‌نامه همکاری بین دولتی کشورهای ساحلی دریای خزر در زمینه تحقیقات علمی در دریای ‏خزر، از سال ۹۷ آغاز شده و تاکنون نمایندگان پژوهشگاه در تدوین این سند تحقیقاتی مهم، ‏مشارکت فعال داشته‌اند.‏

در انتهای این نشست مقرر شد جلسه بعدی در ماه آینده برگزار شود.‏

به نقل از روابط عمومی وزارت علوم، این سند موافقت‌نامه علمی بین ۵ کشور حاشیه دریای خزر با هدف تعیین چارچوب همکاری در ‏تحقیقات علمی دریایی بین دولت‌های ساحلی این دریا خواهد بود. (به نقل از ایسنا)

رویداد سکو، به‌ منظور کمک به کاربردی شدن دانش نافذ، تحقیقات کاربردی، پایش و پردازش نیازهای کشور، در کلیه سطوح علمی - پژوهشی و تکمیل زنجیره «ایده تا تجاری‌سازی نوآوری‌ها، دستاوردهای پژوهشی و اختراعات»، برای ساختن ایرانی پیشرو، توسعه‌یافته و ایجاد بستری مناسب برای دانشجویان مشتاق و علاقه‌مند برگزار می‌شود.

رویداد تخصصی بازار ایده تا محصول در محورهای فین‌تک (Financial Technology)، فناوری اطلاعات (Information Technology)، همبست آب، غذا و انرژی (Water-Food-Energy Nexus) و سلامت و تجهیزات پزشکی (Health and Medical Equipment) برپا می‌شود.

برای اولین‌بار در واحد علوم و تحقیقات، دو بخش ویژه به نام «تحقیق و توسعه» و «بازار» ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان و پیشرو در نظر گرفته شده است تا همانند دانشگاه‌های ملی و بین‌المللی موفق نسل سوم و چهارم، تعاملی دوچندان بین ایده‌ها، نمونه‌های اولیه موفق و شرکت‌های پیشرو که به دنبال شبکه‌سازی، مشاوره، تجاری‌سازی و بازار هستند، محقق شود.

به نقل از دانشگاه آزاد اسلامی، دانشجویان علاقه‌مند و جویای ایده و طرح‌های دانشجویی کاربردی می‌توانند در این رویداد برای ارائه ایده‌های خود ثبت‌نام کنند و ایده‌های پیشنهادی خود را (در راستای محورهای ذکر شده)، تا تاریخ بیست و سوم آبان‌ماه ۱۴۰۲ در سایت باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان واحد علوم و تحقیقات بارگذاری کنند. 

علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به سایت باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان واحد علوم و تحقیقات به نشانی srb.iau.ir/bpj مراجعه کنند. (به نقل از ایسنا)

محورهای این کنفرانس شامل «عدالت علمی، حقوق بین‌الملل و تحریم‌ها»، «آپارتاید علمی و راهبردهای مقابله حقوقی با آن»، «مصادیق آپارتاید علمی در جهان»، «آپارتاید و عدالت علمی در جهان»، «علم و فناوری در خدمت صلح عادلانه»، «آپارتاید علمی؛ صلح، عدالت، امنیت و سلامت جهانی» و «آپارتاید علمی، نظام سلطه و ملت‌های مورد ستم» است.

کنفرانس ائتلاف جهانی علیه آپارتاید علمی برای صلح، عدالت، امنیت و سلامت جهانی روز یکشنبه، ۲۱ آبان ماه ۱۴۰۲ به مناسبت «روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه» در تالار شهید سلیمانی مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه تهران برگزار می‌شود.

به نقل از روابط عمومی دانشگاه تهران، دانشگاه تهران، مجلس شورای اسلامی، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت امور خارجه، کمیسیون ملی یونسکو در ایران، دبیرخانه مجالس آسیایی، دانشگاه آزاد اسلامی و مجمع جهانی صلح اسلامی از جمله حامیان این کنفرانس هستند.

بر اساس این گزارش، امروز جمعه، ۱۹ آبان مصادف با ۱۰ نوامبر «روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعهـ و همچنین آغاز «هفته ترویج علم» و بزرگداشت این مناسبت جهانی است که در طی هفته پیش رو  برنامه‌های جانبی مختلفی در کشور برگزار خواهد شد. (به نقل از ایسنا)

 این جراحی پیشگامانه شامل برداشتن بخشی از صورت و کل چشم چپ از جمله منبع خون و عصب بینایی از یک اهداکننده و پیوند آن‌ها به یک مامور خط برق از آرکانزاس بود که در ماه ژوئن سال ۲۰۲۱ از شوک الکتریکی ۷۲۰۰ ولتی جان سالم به در برده است.

آرون جیمز ۴۶ ساله، صدمات زیادی از جمله از دست دادن چشم چپ، بازوی چپ بالای آرنج، بینی و لب‌هایش، دندان‌های جلو، ناحیه گونه چپ و چانه را متحمل شد.

او به یک مرکز پزشکی پیشرو برای پیوند صورت ارجاع شد که این پیوند را در روز ۲۷ مه برای او انجام دادند.

پیوند یک چشم کامل از دیرباز یک رؤیای بزرگ در علم پزشکی بوده است و اگرچه محققان در این مورد در حیوانات موفقیت‌هایی داشته‌اند و بینایی جزئی را بازیابی کرده‌اند، اما پیش از این هرگز این روش روی یک فرد زنده انجام نشده بود.

ادواردو رودریگز (Eduardo Rodriguez) که رهبری این جراحی را بر عهده داشت، در مصاحبه ای به خبرگزاری فرانسه، گفت: این یک منطقه ناشناخته است، اما ما مشتاقانه منتظر اکتشاف آن هستیم.

این پنجمین پیوند صورت رودریگز بود.

او می‌گوید: ما توانستیم زمان جراحی را که در سال ۲۰۱۲ آن را آغاز کردیم، از ۳۶ ساعت به ۲۱ ساعت کاهش دهیم. او افزود که پیوند صورت دیگر یک روش آزمایشی نیست و باید به عنوان یک استاندارد مراقبت در موارد خاصی از تغییر شکل شدید صورت در نظر گرفته شود.

وایده ددانیا (Vaidehi Dedania)، چشم‌پزشک شبکیه گفت: چشم چپ پیوند شده بسیار سالم به نظر می‌رسد. منبع خون خوبی دارد، فشار خود را حفظ می‌کند و سیگنال الکتریکی تولید می‌کند، اگرچه جیمز هنوز قادر به دیدن نیست. او افزود: اما ما امید زیادی داریم.

معامله بزرگ

کیا واشنگتن (Kia Washington)، استاد جراحی در پردیس پزشکی دانشگاه کلرادو آنشوتز، که ۱۵ سال است در همین زمینه کار کرده است، با تمجید از همتایان خود به خبرگزاری فرانسه، گفت: این یک معامله بزرگ است.

دانیل پلاز (Daniel Pelaez) از انستیتو چشم پالمر باسکوم دانشگاه میامی که برای همین هدف نیز تلاش کرده است، به خبرگزاری فرانسه گفت: پیوند چشم انسان در دانشگاه نیویورک لانگون نشان‌دهنده یک لحظه مهم در تلاش مشترک ما برای بازگرداندن بینایی است و امیدبخش افراد بیشماری در سراسر جهان می‌شود.

جیمز که چشم راستش بدون مشکل باقی مانده است، گزینه‌ ایده آلی در نظر گرفته می‌شد. تلاش برای پیوند چشم حتی اگر فقط ارزش زیبایی داشته باشد، ارزشمند است.

او در مصاحبه‌ای به خبرگزاری فرانسه، گفت: من دوباره می توانم بو کنم، می‌توانم دوباره غذا بخورم و طعم غذا را بچشم. من می‌خواهم اکنون در انظار عمومی بیرون بروم و صورتم را نپوشانم.

او ادامه داد: حتی اگر این برای من کارساز نباشد، شروعی بوده است، بنابراین شاید دکتر رودریگز بتواند دفعه بعد چیز متفاوتی را یاد بگیرد.

بازسازی عصب بینایی

با توجه به مدتی که از این عمل جراحی گذشته است، واشنگتن گفت که فکر نمی‌کند چشم جیمز بینایی خود را دوباره به دست آورد، اما من هرگز نمی‌گویم چیزی غیرممکن است.

محققان مرکز درمانی که این پیوند در آن انجام شد، می‌گویند که از سلول‌های بنیادی بالغ مشتق از مغز استخوان برای بهبود بخشیدن فرآیند ترمیم عصبی استفاده کرده‌اند.

واشنگتن گفت که دستیابی به هدف بازسازی بینایی می‌تواند شامل به‌کارگیری سایر رویکردهای پیشرفته از جمله ژن درمانی برای بهره‌برداری از توانایی ذاتی عصب بینایی برای بهبودی باشد. استفاده از دستگاهی به نام پوشش عصبی برای محافظت از بافت؛ یا استفاده از دستگاه‌هایی که سیگنال‌ها را دریافت کرده و مسیر آسیب دیده را دور می‌زنند، می‌تواند کمک کننده باشد.

جفری گلدبرگ که رهبری تلاش‌های مشابه در مؤسسه چشم بایرز در دانشگاه استنفورد را بر عهده دارد، به خبرگزاری فرانسه گفت: ما در حال دستیابی به پیشرفتی بزرگ در درمان‌ها برای ترویج بازسازی عصب بینایی هستیم که می‌تواند همراه با پیوند چشم باشد.

این درمان‌های کمکی به چشم اهداکننده اجازه می‌دهد تا به طور قابل توجهی به مغز متصل شود و عملکرد بینایی را به بیماران نابینا در همه جا بازگرداند. (به نقل از ایسنا)