«سید سعیدرضا عاملی» که در نخستین جلسه دوره بیستم هیأت ممیزه دانشگاه تهران در محل تالار شهید سلیمانی مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه تهران سخن می‌گفت، اظهار داشت: ستاد نقشه جامع علمی کشور در حال بازبینی آیین‌نامه ارتقای اعضای هیأت علمی مصوب سال ۹۴ است و همزمان نیز در شورای عالی انقلاب فرهنگی این نگاه وجود دارد که برگردیم و مسیر ارتقای اعضای هیأت علمی را اصلاح و بهینه‌تر کنیم.

عضو هیأت ممیزه دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه نقش و فلسفه این هیأت در دانشگاه جدا از نقش و فلسفه دانشگاه نیست، یادآور شد: از آنجا که هیأت ممیزه، نظام ارزیابی و ارتقای اعضای هیأت علمی است، به همین دلیل به فلسفه دانشگاه برمی‌گردد. دانشگاه در درجه اول برای علم و نوآوری و تنوع‌بخشی به حوزه‌های علم و به رشد و پیشرفت جامعه و مسئولیت‌های اجتماعی که برعهده دارد می‌اندیشد؛ لذا هیأت ممیزه باید دانشگاه و عرصه علمی را به سمتی سوق دهد که هم باعث رشد علمی شود و هم در مسیر پیشرفت و حل مسائل گام بردارد.

عاملی تأکید کرد: هیأت ممیزه در دانشگاه باید بتواند وحدت جمعی دانشگاه را تقویت کند و حس عضویت جمعی دانشگاه و آرامش اعضای هیأت علمی را در عین ایجاد تحرک در آنها تأمین کند، نه اینکه در اعضای هیأت علمی در زمینه ارتقا ایجاد اضطراب کند.

رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در ادامه به تشریح نتایج یک مطالعه تطبیقی درباره رویه‌های هیأت ممیزه در ۱۰ دانشگاه معتبر و مشهور دنیا شامل دانشگاه‌های هاروارد، ام آی تی، استنفورد، کلتک، پرینستون، کمبریج، آکسفورد، ملی سنگاپور، ملی سئول و عجمان پرداخت و گفت: یک نگاه وتویی در این ۱۰ دانشگاه وجود دارد که برخی اعضای هیأت علمی را خارج از عرف صلاحیت‌های علمی، یک‌دفعه دانشیار یا استاد تمام می‌کنند.

وی افزود: در دانشگاه‌های هاروارد یا استنفورد مشاهده می‌شود که یک عضو هیأت علمی که در حوزه نوآوری کار استثنایی انجام داده یا جوایز مهم بین‌المللی دریافت کرده یا تأثیرگذاری اجتماعی در محیط خود در زمینه‌هایی نظیر محرومیت‌زدایی داشته است، بدون اینکه زمان و شرایط لازم را برای ارتقا طی کرده باشد، به مرتبه دانشیاری یا استادی ارتقا پیدا می‌کند.

عاملی با یادآوری اینکه روند بررسی پرونده‌های ارتقای اعضای هیأت علمی در دانشگاه تهران و سایر دانشگاه‌های کشور یک روند سه مرحله‌ای است که از کمیته تخصصی دانشکده آغاز می‌شود و به کمیسیون تخصصی می‌رسد و در نهایت در جلسه هیأت ممیزه دانشگاه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، اظهار داشت: در مطالعه فرآیند فعالیت هیأت ممیزه در ۱۰ دانشگاه مورد مطالعه، مشاهده شد که در هیچ یک از آنها فرآیند سه مرحله‌ای برای بررسی پرونده‌های ارتقای اعضای هیأت علمی وجود ندارد و این بررسی و ارزیابی به صورت یک مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای صورت می‌گیرد؛ ضمن اینکه در مرحله دوم نیز ارزیابی مرحله اول مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که آیا دقیق بوده است یا خیر و در واقع در مرحله دوم دیگر شاهد ارزیابی دوباره پرونده نیستیم.

این استاد دانشگاه تصویر کلی از کار ۱۰ دانشگاه مورد مطالعه (هم در فرآیند و هم در معیارها) ارائه و عنوان کرد: بعضی از دانشگاه‌ها مانند هاروارد، کل مسیر ارزیابی را در داخل دانشکده و از طریق گروه‌ها و کالج‌ها نهایی می‌کنند.

وی به سازوکار استفاده از داور بیرونی برای ارزیابی پرونده‌های ارتقا در دانشگاه‌های مورد مطالعه اشاره کرد و افزود: اعضای هیأت علمی در برخی از این دانشگاه‌ها به‌منظور ارتقا باید توصیه‌نامه از اساتید برجسته ارائه کنند. به‌عنوان نمونه، دانشگاه‌های هاروارد، ام آی تی، استنفورد و پرینستون هم توصیه‌نامه از یک استاد خارج دانشگاه و هم توصیه‌نامه از یک استاد داخل دانشگاه می‌خواهند و دانشگاه کلتک فقط توصیه‌نامه از یک استاد داخلی می‌خواهد. در این دانشگاه‌ها در زمینه ارتقای اعضای هیأت علمی، خیلی به این توصیه‌نامه‌ها توجه می‌کنند؛ توصیه‌نامه‌هایی که کلی‌گویی نمی‌کنند بلکه جزئیات و مزیت‌های عضو هیأت علمی را در زمینه‌های پژوهشی، نوآوری، دانشی، آموزشی و تدریس برمی‌شمرند.

عاملی در بیان روال اعلام نتایج بررسی پرونده‌های درخواست ارتقای اعضای هیأت علمی در این مطالعه تطبیقی، گفت: اکثر دانشگاه‌های برتر دنیا وقتی درخواست ارتقای یک عضو هیأت علمی را رد می‌کنند، دلیل رد شدن را در حد یک پاراگراف به‌صورت مکتوب به او اعلام می‌کنند تا فرد با آگاهی لازم برای ارتقای خود تلاش کند؛ این درحالی‌ست که تجربه ۱۹ دوره فعالیت هیأت ممیزه دانشگاه تهران نشان می‌دهد که ما دلیل رد شدن درخواست ارتقای عضو هیأت علمی را محرمانه تلقی کرده و دلیل رد شدن را به عضو هیأت علمی اعلام نمی‌کنیم که لازم است در راستای ارتقای شفافیت عملکرد و تصمیمات هیأت ممیزه، دلیل رد شدن‌های درخواست یک عضو هیأت علمی را به او بگوییم و نمی‌توان آن را محرمانه تلقی کرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: در شاخص‌ها، وزن امتیازی بالایی به اثرگذاری اجتماعی و حل معضلات در امور کشور و تأثیرگذاری در پیشرفت کشور قائل هستند. متأسفانه در دانشگاه‌های کشور به اساتیدی که در مسئولیت اجتماعی قرار می‌گیرند، نگاه منفی به لحاظ علمی وجود دارد، در صورتی که در بعضی از دانشگاه‌های مهم مثل دانشگاه هاروارد میان‌برهایی برای ارتقا به‌خاطر اثرگذاری‌های اجتماعی فراگیر قائل هستند.

وی افزود: نکته مهم دیگری که در این مطالعه خود را نشان داد، تنوع ایجاد کردن در مسیر ارتقاست. مسیرهای ارتقا لزوماً نباید برای همه فعالیت‌های پژوهشی باشد، می‌تواند برای اساتید که علاقه به تقویت حوزه آموزش و تدریس هستند وزن اصلی را برای فعالیت‌های آموزشی قائل شد. در میان شاخص‌های ارزیابی قطعاً نوآوری نقش کانونی دارد.

عاملی در ادامه سه مدل برخواسته از نحوه فرآیند کردن مسیر ارتقا و نحوه ارزیابی را ارائه کرد و سیر سوم را به دلیل تنوع داشتن در مسیر ارتقا بر دو مدل دیگر که مسیر یکپارچه و کل‌نگر و روندهای تک‌مسیر را مورد تأکید قرار می‌دهد، ترجیح داد.

وی تصریح کرد که اگر مسیر ارتقا را می‌خواهیم سه مرحله‌ای تعریف کنیم، در هر مرحله کار متفاوتی باید صورت گیرد.

استاد دانشگاه تهران در پایان ابراز امیدواری کرد که هیأت ممیزه این دانشگاه با توجه به تجربه‌های جهانی و همچنین شرایط و ویژگی‌های بومی، یک بازنگری و جمع‌بندی جدیدی درباره فرآیندهای بررسی پرونده ارتقای اعضای هیأت علمی و معیارهای ارتقا داشته باشد و این نکته را متذکر شد که باید به دانشگاه برتر کشور اجازه نظام ارتقا و تدبیر فرآیندهای ارزیابی داده شود تا شاهد نوآوری‌ها و هویت مستقل در نظام ارزیابی باشیم. (به نقل از ایرنا)